Nowelizacja Warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie z dnia 12 marca 2009 r. w zakresie branży Akustyka w Architekturze wprowadza wiele norm w swojej treści oraz odniesień do ich stosowania w kolejnych paragrafach rozporządzenia. Warto zatem pokusić się o interpretację funkcjonowania tych norm w kontekście stosowanych w krajach unijnych zasad korzystania z norm jako źródła wiedzy technicznej do powszechnego stosowania.

Dokumentem, który opisuje relacje między normami a innymi dokumentami, a w szczególności aktami prawnymi krajów członkowskich, jest przewodnik PKN-CENELEC/GUIDE 3:2006 Wzajemne relacje między przepisami i normami - Część 1: Powoływanie się na normy. Główne sposoby stosowania - Część 2: Harmonizacja przepisów i powołań na normy. Dokument ten stanowi podstawę do interpretowania funkcjonowania norm w kolejnych paragrafach wspomnianego rozporządzenia ze względu na fakt, że państwo polskie jest sygnatariuszem umów międzynarodowych oraz członkowskich w ramach UE, w tym jest członkiem takich międzynarodowych organizacji jak CEN i ISO. Należy zatem domniemywać, że funkcjonowanie norm w aktach prawnych wyższego rzędu, ustanowionych przez władzę, odbywa się z pełną świadomością tych zasad. Zawarta w rozporządzeniu lista norm może być uważana przez uczestników procesu inwestycyjnego jako obowiązek lub tylko jako wskazówka, co zależy od treści samego paragrafu rozporządzenia. Wpisanie wielu norm z branży Akustyka w Architekturze, w porównaniu do dotychczasowych zapisów rozporządzenia (wykaz norm w nowelizacji Warunków technicznych z dnia 7 kwietnia 2004 r.), jest przyczynkiem do interpretacji jak te normy będą kreować jakość środowiska zbudowanego oraz wzajemne relacje uczestników procesu budowlanego.

Zgodnie z PKN-CENELEC/GUIDE 3 w przypadku norm mamy dwa podstawowe powołania wykonawcze norm w aktach wyższego rzędu: powołania obowiązujące i powołania wskazujące. Powołanie obowiązujące oznacza, że powołana norma powinna być stosowana dla realizacji przepisu. Powołanie wskazujące oznacza, że powołana norma jest jednym ze sposobów realizacji celu regulacji prawnej, a ustawodawca dopuszcza istnienie innych sposobów już na etapie powstawania aktu prawnego powołującego normę, jak i w przyszłości. To, czy norma jest powołana w sposób obowiązujący, czy wskazujący zależy od jednoznaczności wskazania normy w akcie prawnym w konkretnych paragrafach.
W paragrafie 324 Warunków technicznych mamy pierwsze powołanie norm definiujących wymagania ochrony przed hałasem i drganiami. Powołanie jest w liczbie mnogiej, zatem można się domyślać, że chodzi o normę dotyczącą dopuszczalnych wartości poziomu hałasu i normę dotyczącą dopuszczalnych poziomów drgań. Inna interpretacja jest taka, że ustawodawca dopuszcza powstanie innych norm o podobnym zakresie, które definiują dopuszczalne wartości poziomu dźwięku i drgań w pomieszczeniach. Paragraf ten w swoim „rozmytym" zapisie umożliwia funkcjonowanie norm środowiskowych dotyczących jednego obiektu według jego przeznaczenia (np. obiektów hotelowych) i zdefiniowania w normie obiektowej wymagań dotyczących dopuszczalnych wartości definiujących klimat akustyczny dla użytkowników. Zatem wymienienie w załączniku do Warunków technicznych w punkcie 61 norm można w świetle zapisów przewodnika PKN-CENELEC/GUIDE 3 uznać jako powołanie wskazujące. Tak samo należy traktować powołanie zawarte w ustępie 1 paragrafu 325.

W przypadku ustępu 2 paragrafu 325 mamy jednoznaczne powołanie się na normę dotyczącą izolacyjności akustycznej. Powołanie na normę PN-B-02151-3:1999 Akustyka budowlana. Ochrona przed hałasem w budynkach. Izolacyjność akustyczna przegród w budynkach oraz izolacyjność akustyczna elementów budowlanych. Wymagania jest obowiązujące. Powołanie obowiązujące na powyższą normę dla działań w celu wzrostu jakości życia Polaków jest nader niefortunne. W przypadkach obciążenia nieruchomości hałasem lotniczym budynków spełnienie wymagań z paragrafu 324 stoi w konflikcie ze spełnieniem wymagań paragrafu 325 i ustępu 1 paragrafu 326 przy stosowaniu normy wskazanej PN-B-02151-02:1987 Akustyka budowlana - Ochrona przed hałasem w budynkach - Dopuszczalne wartości poziomu dźwięku w pomieszczeniach. Przyjęcie dopuszczalnej wartości poziomu dźwięku w pomieszczeniu jako kryterium komfortu akustycznego jest wymaganiem bardziej rygorystycznym względem parametrów akustycznych przegród i wymaga stosowania technologii o wyższej izolacyjności akustycznej. Powołanie na normę PN-B-02151-3:1999, mające charakter obowiązujący, może być w przyszłości przyczynkiem budowy domów tylko częściowo spełniających wymagania uzyskania jakości akustycznej, a sąd będzie musiał rozstrzygnąć, który paragraf jest ważniejszy w sytuacji powstania konfliktów między użytkownikiem a deweloperem.

W ustępie 1 paragrafu 326 mamy powołanie na normę pomiarową. Jednakże ustawodawca w treści tego paragrafu mówi o normach określających metody pomiarów poziomu dźwięku A w liczbie mnogiej. Należy zatem uznać, że ustawodawca, zgodnie ze wskazaniami PKN-CENELEC/GUIDE 3, był świadom istnienia innej normy niż wymieniona w załączniku a przypisana do tego paragrafu. Powołanie wskazujące na normę PN-B-02156:1987 Akustyka budowlana - Metody pomiaru poziomu dźwięku A w budynkach jest bardzo słuszne w świetle istnienia normy PN-EN ISO 16032:2006 Akustyka - Pomiar poziomu ciśnienia akustycznego od urządzeń wyposażenia technicznego w budynkach - Metoda dokładna oraz PN-EN ISO 10052:2007 Akustyka - Pomiary terenowe izolacyjności od dźwięków powietrznych i uderzeniowych oraz hałasu od urządzeń wyposażenia technicznego - Metoda uproszczona. Normy te w porównaniu do normy PN-B-02156:1987 pozwalają na skrócenie procesu oceny poziomu dźwięku od wyposażenia technicznego budynku i połączenie procedury pomiarowej z cyklem pracy urządzenia. Dzięki temu można obniżyć koszty prowadzenia pomiarów np. poziomu hałasu w pomieszczeniach od systemu wentylacji, czy urządzeń wodno-kanalizacyjnych. Dla oceny hałasu dźwigów osobowych stosowanie jednoznacznej procedury pomiarowej podczas pracy urządzenia, z normy PN-EN ISO 16032:2006, pozwala uniknąć problemów z porównaniem wyników pomiarów wykonanych przez dwie różne jednostki.

W paragrafie 326 Warunków technicznych mamy ponownie powołanie obowiązujące na normę PN-B-02151-3:1999 oraz powołanie na normy dotyczące metod oceny izolacyjności akustycznej. W tym powołaniu mamy wskazanie w liczbie mnogiej, które może odnosić się do faktu, że paragraf mówi o ścianach, stropach i podestach. Można jednak interpretować ten zapis następująco: ustawodawca był świadom istnienia innych norm, zatem normy podane w załączniku należy traktować jako powołanie wskazujące. Stosowanie, szczególnie w procesie odbioru budynku, normy PN-EN ISO 10052:2007 jest zgodne z zapisami dyrektywy UE 89/106/EEC, która to w Dokumencie Interpretacyjnym nr 5. Wymagania podstawowe. Ochrona przed hałasem wyraźnie mówi o tym, że do oceny parametrów wyrobów należy stosować metody dokładne, a do oceny budynków metody uproszczone. Dla wykonawców stosowanie procedur z normy PN-EN ISO 10052:2007 to o 60% niższy koszt wykonania pomiarów na obiekcie w stosunku do pomiarów wykonywanych zgodnie z procedurą z normy PN-EN ISO 140-5:1999 Akustyka - Pomiar izolacyjności akustycznej w budynkach i izolacyjności akustycznej elementów budowlanych - Pomiary terenowe izolacyjności akustycznej od dźwięków powietrznych ściany zewnętrznej i jej elementów. Znaczne obniżenie kosztów pomiarów jest celowe dla wprowadzenia zasad zrównoważonego budownictwa i systemów zarządzania środowiskiem, szczególnie w zakresie inwestycji finansowanych ze środków wspólnotowych. Niższy koszt weryfikacji parametrów użytkowych budynku skłania do wynajmowania niezależnych weryfikatorów.

W ustępie 5 paragrafu 326 Warunków technicznych mamy do czynienia z przypadkiem regulacji jakości obiektów poprzez stawianie wymagań względem wyrobu budowlanego. Ustawodawca poprzez powołanie jednej normy dokonał powołania obowiązującego, ale tylko metody wyznaczania parametru wyrobu budowlanego. W paragrafie tym nie dokonano powołania na normę związaną z prezentacją danych w informacjach o wyrobie budowlanym. Jest to o tyle ważne, że przykładowo norma PN-EN ISO 11654:1999 Akustyka - Wyroby dźwiękochłonne używane w budownictwie - Wskaźnik pochłaniania dźwięku pozwala na różne sposoby podawania danych, a zróżnicowanie jest wskazane dla kolejnych etapów realizacji inwestycji, gdzie w procesie programowania, czy koncepcji nie ma potrzeby dokładnie analizować danych w pasmach częstotliwości.

W ustępie 5 paragrafu 336 ustawodawca nie wskazał normy zawierającej metody pomiaru parametrów na obiekcie do rozliczenia się stron procesu budowlanego. Nie powołano się na normę np. PN-EN ISO 3382:2001 Akustyka - Pomiar czasu pogłosu pomieszczenia w powiązaniu z innymi parametrami akustycznymi, a zatem to od decyzji stron będzie zależało, czy będą akceptować wiedzę techniczną w niej zawartą. Brak wskazania normy, czy nawet sugestii w postaci zwrotu "zgodnie z obecnym stanem techniki i wiedzy", daje szerokie pole do wielu sposobów oceny warunków pogłosowych w pomieszczeniach, nie tworząc jednoznacznej platformy wzajemnych relacji pomiędzy zamawiającym budynek a dostawcą tego skomplikowanego produktu.

mgr inż. wibroakustyk Jacek Danielewski