Prawidłowo wykonany projekt to pierwszy krok do estetycznie i ergonomicznie wykonanych nawierzchni w terenie o zróżnicowanej wysokości. Pierwszy krok to jednak początek podróży. Żeby dojść do końca - trzeba wykonać następne. W tym wypadku kolejnym jest poprawne i estetyczne wykonanie ścieżek, schodów i pochylni.

W tym miejscu aż chciałoby się zacytować generała de Lasalle - „zaczynają się schody". Niekoniecznie dosłownie. Czasami przecież pochylnie albo zwykłe ścieżki. Z reguły w przenośni, bo wymagają znacznie więcej wiedzy, umiejętności i pracy niż ogrodowe dróżki układane na płaskim terenie.

Kiedy zaprosić geologa?

Problem w zasadzie można podzielić na trzy podstawowe rodzaje, wymienione już wcześniej. Każdy z nich wiąże się ze specyficznymi decyzjami i ma specyficzne wymagania.
Początek jest jednak jednakowy dla wszystkich i w zasadzie niewiele różni się od prac wykonywanych na płaskim terenie. Należy dokładnie usunąć warstwę humusu, z reguły grubości od 20 do 40cm, a powstały wykop dokładnie oczyścić z resztek roślin. Jeśli grunt na działce ma słabe właściwości nośne - może się okazać, że potrzebujemy znacznie głębszego wykopu, aż do osiągnięcia podłoża o wystarczających parametrach. Do określenia nośności gruntu w skrajnych przypadkach przyda się geolog. Oczywiście nie w każdym przypadku jest to niezbędne, jeśli jednak mamy jakiekolwiek wątpliwości - należy zlecić badania gruntu. Następnie należy odpowiednio wyprofilować teren, wyznaczyć spadki i odpowiednio wyrównać podłoże wykorzystując do tego gruby piasek lub pospółkę, które później należy odpowiednio zagęścić. Ważne jest, aby grubość warstwy wyrównawczej w żadnym wypadku nie przekraczała 10cm. Przy dużych i skomplikowanych powierzchniach zdecydowanie należy zwrócić się o pomoc przy tych pracach do geodety. W wypadku dużego spadku terenu lub niekorzystnego podłoża może zajść potrzeba jego dodatkowej stabilizacji za pomocą np. geowłókniny, mielonego żużla lub cementu. Na tym etapie powinno również nastąpić dokładne wyznaczenie wysokości poszczególnych punktów określających poziom wykończonego chodnika lub podjazdu. W wypadku bardziej skomplikowanych układów warto zatrudnić do projektowania architekta krajobrazu, który będzie potrafił przewidzieć i odpowiednio dobrać wszystkie parametry.

Niezbędny projekt
Zarówno ścieżkę jak i podjazd przeznaczony dla ruchu kołowego wykonuje się w zasadzie tak samo. Przydaje się projekt - tym bardziej, że podjazd jest elementem znacznie bardziej skomplikowanym, niż mogłoby się to na pierwszy rzut oka wydawać. Projekt podjazdu powinien zawierać jego szczegółowe parametry - nachylenie, przełamania na początku i końcu (ich długość i nachylenie), długość wypłaszczenia i lokalizację odwodnienia. Szczególnie ważny jest również właściwy dobór kostki i jej odpowiednie ułożenie. Kostka przeznaczona do pokrycia podjazdu czy nachylonej ścieżki nie może być zbyt śliska. W wypadku podjazdu do garażu znajdującego się poniżej poziomu gruntu warto przemyśleć wykonanie pasa środkowego i bocznych z kostki ażurowej - znacznie zmniejszy to ilość wody, którą będzie musiało odprowadzić odwodnienie liniowe.

Niezależnie od rodzaju zastosowanej kostki na podjazdach powinna ona być układana pod kątem 45° do kierunku jazdy - takie ułożenie znacząco poprawi stabilność pokrycia. Dodatkowym atutem będzie tu również zmniejszenie hałasu powodowanego przez przejeżdżający pojazd. Nie jest to konieczne przy ścieżkach przeznaczonych wyłącznie dla ruchu pieszego, ale ze względu na stabilność konstrukcji warto rozważyć taki zabieg i w tym przypadku.

Ważne szczegóły wykonawcze
Kolejnym etapem jest wykonanie podbudowy. Najczęściej używa się do tego kruszywa naturalnego lub łamanego, odpowiednio zagęszczanego. Następnie, tak samo jak w przypadku układania na płaskim podłożu, należy wykonać obrzeża, dbając o właściwe i stabilne ich osadzenie. Jest to szczególnie ważne przy większych spadkach terenu. Elementy obrzeżowe powinno się układać na ławach z półsuchego betonu, który wiążąc zespoi ze sobą i ustabilizuje zarówno podbudowę, jak i elementy skrajne. Szczególnie istotne jest prawidłowe osadzenie obrzeży usytuowanych prostopadle do stoku. Mogą one wymagać znacznie głębszego fundamentowania oraz masywniejszej warstwy oporowej. W wypadkach skrajnych konieczne może być nawet wykonanie żelbetowych elementów oporowych, które zapobiegną ewentualnemu obsunięciu się skarpy. Konieczne może być również zabezpieczenie samej skarpy, na przykład za pomocą gabionów (prostopadłościany z siatki stalowej wypełnione najczęściej kamieniami, jednak ze względu na walory estetyczne wypełnienia mogą być bardzo różne). Każda z tych operacji powinna być wykonana przez doświadczonego wykonawcę na podstawie projektu sporządzonego przez fachowca. To prawdopodobnie pozwoli uniknąć przykrych niespodzianek w trakcie przygotowywania robót.

Między wykonanymi obrzeżami należy wykonać podsypkę, przy czym o ile w wypadku powierzchni poziomych najczęściej wykorzystuje się podsypkę piaskową, o tyle w wypadku powierzchni w spadku powinna to być podsypka piaskowo - cementowa o proporcjach piasku do cementu od 1:10 do nawet 1:4.
Teraz wystarczy już tylko ułożyć kostkę.

A co ze schodami?
Aspekty teoretyczne ich projektowania to materiał na zupełnie inny tekst. Tutaj zajmiemy się kwestiami praktycznymi. Sam początek jest identyczny jak przy ścieżkach - należy wyznaczyć przebieg schodów, usunąć warstwę humusu i oczyścić wykop. To w zasadzie koniec podobieństw. Następnym krokiem jest wykonanie betonowego fundamentu o głębokości przynajmniej 20cm pod pierwszym stopniem. W wypadku wykorzystywania kostek o dużych wymiarach (odpowiadających szerokości stopnia) później należy wytyczyć kolejne stopnie i osadzić kostki brukowe na podbudowie z chudego betonu grubości przynajmniej 10cm na odpowiedniej głębokości.

Niezależnie od użytego materiału należy pamiętać o tym, że każdy stopień powinien mieć niewielkie nachylenie zgodne ze spadkiem schodów. Zapewni to spływanie wody i zapobiegnie gromadzeniu się jej na schodach. Zapewni również naszym schodom znacznie dłuższe życie, ponieważ w znacznym stopniu zabezpieczy je przed erozją.

Zdecydowanie bardziej skomplikowane jest wykonanie schodów z drobnej kostki (znacznie mniejszej niż planowana długość stopnia). W tym przypadku zacząć należy od podsypki piaskowo - cementowej. Podstopnicę w tym wypadku stanowić będą elementy obrzeżowe (krawężniki lub palisady). Ze względu na działające na nie siły muszą one być porządnie zakotwione w gruncie. Z reguły robi się to na ławach z chudego betonu. Trzeba pamiętać, że są to elementy nośne i jakakolwiek prowizorka na tym etapie może skończyć się nawet zniszczeniem schodów w trakcie ich użytkowania, lub jeszcze w trakcie budowy. Muszą one być odpowiednio zagłębione, minimalnie na ok. 1/3 - 1/4 wysokości. Następnie w wykonanych w ten sposób przestrzeniach stopni należy wykonać podsypkę piaskowo - cementową i na niej ułożyć kostkę, do dobijania używając gumowego młotka.

Samo wykończenie powierzchni schodów, podjazdów czy ścieżek ze spadkiem jest identyczne jak przy innych powierzchniach brukowanych, za pomocą piaskowania i szlamowania. Należy jednak rozsądnie używać zagęszczarek - przy tak niewielkich elementach (mowa tu zwłaszcza o schodach) mogą one zniszczyć nawierzchnię.

Rys. Buszrem

Przekrój przez podjazd do garażu usytuowanego poniżej poziomu gruntu. Jeśli na działce jest wystarczająca ilość miejsca - warto zamiast wysokich murów oporowych stosować skarpy o stoku na tyle łagodnym, aby nie zwiększały niebezpieczeństwa upadku.

1. Odwodnienie liniowe
2. Zmniejszenie spadku (przełamanie) przy końcu pochylni. Zwykle ma kąt nachylenia dwukrotnie mniejszy niż główna część zjazdu.
3. Główna część zjazdu pokryta kostką brukową pod kątem 45 stopni do kierunku zjazdu
4. Zmniejszenie spadku na początku pochylni.
5. Wypłaszczenie przed wjazdem do garażu. Powinno mieć niewielki spadek od bramy garażowej do odwodnienia.
6. Krawężnik stanowiący niewielki murek oporowy. Ważne jest jego właściwe fundamentowanie
7. Wyprofilowanie terenu za pomocą skarpy.

Rys. Buszrem

Schody z dużych elementów brukowych. Zastosowanie takich stopni nie wymaga używania elementów obrzeżowych, konieczne jest jednak bardzo dokładne mocowanie stopni na fundamencie z chudego betonu.

1. Fundament betonowy pod pierwszym stopniem
2. Stopnie z dużych elementów brukowych
3. Fundament z chudego betonu
4. Górny poziom chodnika
5. Dolny poziom chodnika
6. Krawężnik
7. Podbudowa schodów

Rys. Buszrem

Schody z tradycyjnej kostki ograniczanej obrzeżami - w tym wypadku palisadą. Należy pamiętać że palisada ograniczająca stopnie musi być odpowiednio zagłębiona w gruncie i posiadać wytrzymały fundament betonowy.

1. Podbudowa dolnego poziomu chodnika
2. Nawierzchnia stopni z kostki brukowej
3. Elementy ograniczające stopnie - palisada
4. Górny poziom chodnika
5. Dolny poziom chodnika
6. Krawężnik
7. Betonowy fundament palisady
8. Podbudowa stopni

^{Źródło:Buszrem}