Alpinarium - to niewielki Alpejski pagórek w Twoim ogrodzie. Można go wybudować na zboczach, na polach, które wymagają rekultywacji po zakończeniu budowy, tam gdzie grunt jest twardy i nie nadaje się nawet do użytku rolnego.

Rośliny przeznaczone do alpinarium mają ładną formę i kwitną bardzo długo. Zajmowana przez nie powierzchnia pozostaje dekoracyjna przez cały ciepły sezon, a pagórek z kamieniami jest łatwo utrzymać w dobrym stanie.

Alpinaria są lubiane nie tylko dzięki swojej praktyczności, są też syntezami żywej i martwej przyrody.

Na kamiennym tle kolory wydają się bardziej wyraziste, czystsze i bardziej soczyste, a rośliny w swoim naturalnym środowisku wyglądają wspaniale.

Budowa alpinarium

Po zaprojektowaniu pagórka alpinarium i jego okolic można rozpocząć prace. Zaznaczamy zarys ścieżek i pól przeglądowych. Jeśli planujesz zamontować alpinarium w suchym i żyznym miejscu, całą górną warstwę gleby należy usunąć. Grunt, zmieszany z piaskiem i drobnym żwirem, będzie można zastosować jako żyzny substrat do sadzenia roślin i zapełniania szczelin między kamieniami. Do przygotowanego obszaru przywozimy żwir, piasek, potrzaskane cegły i inne resztki materiałów budowlanych. Robimy z nich urzeźbienie przyszłego pagórka, następnie w odpowiednich miejscach podkładamy największe kamienie. Tę pracę lepiej jest powierzyć ludziom mającym doświadczenie i specjalistyczny sprzęt, gdyż pracujący przy ciężkich skałach nieprzygotowani pracownicy nieraz mogą się skaleczyć. Po ułożeniu głównych kamieni, pagórek posypujemy 10-cio centymetrową warstwą żyznej gleby. Po tym dobieramy kolejne kamienie i sadzimy rośliny.

Znajomość terminów nie oznacza jeszcze tego, że człowiek może mieć poczucie piękna. Ludzie nie wiedzący nic o botanice, lecz twórczy i mający dobry gust, mogą stworzyć prawdziwe dzieła architektoniczne.

Miejsce na alpinarium

Zapewne nie trzeba przypominać, że alpinarium powinien pasować do naturalnego krajobrazu.

Twórca kamiennego pagórka musi pamiętać o specyfice przyrody. Alpinarium tworzy się do podziwiania z niewielkiej odległości, dużej odległości natomiast widać tylko jego zarys. Dlatego trzeba zadbać o dojście do alpinarium i stworzyć odpowiednią architekturę w jego okolicy.

Kamienie

Są one nie tylko elementem dekoracyjnym obok roślin, to także ważny element alpinarium. Kamienie ulepszają drenaż, nadają glebie odczyn zasadowy, akumulują wilgoć korzeni, dają cień przyziemnej części roślin, chronią je od wiatru.

By rozmieszczenie kamieni wyglądało naturalnie, należy zapamiętać prostą regułę - grupy kamieni w przyrodzie tworzą bardzo charakterystyczne elementy krajobrazu: jaskinie, piargi, moreny i inne. W takich kompleksach położenie kamieni w stosunku do siebie zawsze odpowiada właściwościom tej jaskini, do której należą. Na przykład, warstwy skał osadowych i łupków są pochylone pod pewnym kątem, z kolei gnejsy i gnejsy granitowe są masywne i mają formę kopuły.

Tworząc alpinarium należy również unikać kamieni różnego pochodzenia i struktury. Jeśli nie udało się zgromadzić potrzebnych skał, zbocza i niektóre wierzchołki należy robić z kamieni jednego rodzaju. Mogą to być dowolne kamienie znajdujące się w okolicy. Materiał jednak trzeba dobierać skrupulatnie. Lepiej jest przywieźć 50 procent zapasów, by podczas tworzenia alpinarium mieć duży wybór. Lepiej nie używać kamieni owalnych, o prawidłowej formie i podobnej wielkości, gdyż wygląd będzie monotonny.

Ilość kamieni w alpinarium może być bardzo różna. Jednym podoba się dominacja kamieni, innym zaś - gdy stanowią one tylko tło, a cała uwaga skierowana jest na rośliny. Ogół praktycznie uwarunkowują posiadane kamienie i rośliny. Gdy są one ciekawe, szkoda nie pokazać ich piękna. Jeśli pagórek, który tworzymy, zajmuje powierzchnię większą niż 8 - 10 m. kw., kamienie lepiej dopasowywać nie równolegle, lecz grupami, zostawiając obszary ziemi z pojedynczymi kamieniami. To pozwala uniknąć pagórków wyższych niż 1 - 1,2 m wysokości, które na niewielkim obszarze wyglądają nieestetycznie.

Według zasady, wybiera się 3, 5 lub 7 największych i posiadających charakterystyczną formę oraz fakturę kamieni, przy czym jeden z nich jest szczytem pagórka. Tworzą one podstawę przyszłej kompozycji. Te kamienie muszą opierać się o podstawę drenażową (gruzowisko, cegły i inne), aby w przyszłości nie osiadały. Mniejsze kamienie układa się później.

Formowanie tarasów

Często u zboczy alpinariów formuje się tarasy. Pełnią one również funkcję przeciwerozyjną, chroniąc glebę przed wypłukiwaniem. Wysokość i szerokość tarasów zależy od ostrości zboczy. Najczęściej tarasy umacnia się płaskimi wapiennymi ściankami, które same mogą być elementami dekoracyjnymi. Kamienie układa się w szachowym porządku, podobnie jak cegły. Każdy szereg zasypuje się ziemią i zostawia niewielkie szczeliny między kamieniami do sadzenia roślin. Obszar między zboczem a ścianą należy wypełnić ziemią. Jeśli ścianka jest wyższa niż 1 m, robi się podziemny fundament z większych kamieni. Żeby takie ścianki się nie wypłukały i nie zwaliły, są one pochylone do tyłu (na jeden metr wysokości robiona jest 10 - 20 cm pochyłość).

Dobór i rozmieszczenie roślin

Chociaż kamienie w alpinarium pełnią ważną rolę, najczęściej układa się je dla kwiatów.

Pasujące do alpinarium rośliny, posadzone na zwykłym klombie na pewno nie wywarłyby żadnego wrażenia, pogubiłyby się wśród innych roślin, a być może nawet zostały wyrzucone na śmietnik. Jednak, odpowiednio wyeksponowane, ukazują całe swe piękno. I odwrotnie - tradycyjne rośliny ogrodowe w alpinarium nie wyglądają uroczo. Według znawców, do alpinarium całkowicie nie pasują róże, dalie i podobne kwiaty. Przed sadzeniem rośliny dzieli się na grupy (podobnie jak kamienie). Dzieli się dekoracyjne krzewy i miniaturowe drzewka. Jako akcent sadzi się wiecznie zielone rośliny, najczęściej iglaki. Umiejętnie dobrane i pasujące do siebie, mają one prześliczny wygląd i pasjonują przez cały rok. Akcentem mogą być rośliny, drogie dla Was z różnych względów: niecodziennie wyglądające, bądź rzadkiego gatunku. Mogą one wystawać ponad wierzchołek pagórka, stwarzając potrzebne pionowe lub poziome linie w kompozycji. Nieduże, lecz ciekawe rośliny sadzi się na pierwszym planie. Stwarza się im neutralne tło, którego obszar jest dość duży.

Roślin, stanowiących podstawę kompozycji, nie musi być dużo, najważniejsze, aby ładnie komponowały się z największymi kamieniami bądź ich grupami. Trzeba zwrócić uwagę na wszystko: czas i długość kwitnięcia roślin, kolor kwiatów, a nawet to, jak wyglądają na tle innych roślin i kamieni. Roślin jednego gatunku nie można rozrzucać po całym alpinarium, sadzi się je dużymi grupami. Lepiej nie robić pozycji symetrycznych. Rośliny, które mają srebrne lub szare liście, łagodzą przejścia między kolorowymi plamami i pozwalają osiągnąć harmonię kolorystyczną albo podkreślić kontrasty.

Nie należy przesadzać z różnorodnością roślin. Na kamiennej górce, której obszar wynosi 10 m kw. nie uda się ładnie rozmieścić więcej niż 12-15 rodzajów i form. Gdy posadzimy je zgodnie z zasadą „dużo ładnych i różnych", alpinarium stanie się botaniczną kolekcją i nie osiągniemy oczekiwanego efektu dekoracyjnego.

Niektóre zasady agrotechniki

Rośliny alpinarium potrzebują słońca i ciepła, dlatego należy je sadzić w nasłonecznionym miejscu, przyzwoity kamienny ogródek można urządzić również w cieniu dużych drzew, jednak tego nie będzie można nazwać alpinarium.

Alpejskie rośliny potrzebują próchnicznego, przewiewnego substratu, w którym jest niedużo substancji organicznych, dlatego lepiej jest używać mieszanki żyznej ziemi i grubego piasku, bądź żwiru. Następnie należy uważać, by nie użyć za dużo nawozów. Nawozów organicznych nie używamy w ogóle, zaś w wypadku nawozów mineralnych lepiej trzymać się zasady „lepiej nie dokarmić, niż przekarmić". W przeciwnym razie rośliny zaczynają zbyt bujnie rosnąć, gorzej kwitną, tracą formę i trzeba je często podcinać.

Wybierając miejsce do sadzenia roślin, należy zwrócić uwagę na ich wielkość w przyszłości. Jeżeli efekt dekoracyjny chcemy osiągnąć od razu albo przez bardzo krótki okres, rośliny można sadzić gęsto, później zaś, gdy urosną - przesadzić w inne miejsce. Po obsadzeniu górki alpejskiej, lepiej podlewać ją niedużą ilością wody. Żeby zmniejszyć erozję gleby, można czasami stosować mierzwę.

Mamy nadzieję, że te porady pomogą Państwu osiągnąć świetne wyniki przy tworzeniu Waszego alpinarium.

Schemat sadzenia roślin

1. Aurinia saxatilis 'Citrina'  (Smagliczka skalna)

2. Cerastium tomentosum (Rogownica kuternowata)

3. Dianthus gratianopolitanus (Goździk siny)

4. Phlox subulata (Płomyk szydlasty)

5. Sagina subulata (Karmnik ościsty)

6. Sedum telephium ssp. rupprechtii (Rozchodnikowiec wielki)

7. Sempervivum tectorum (Rojnik murowy)

8. Sisyrinchium angustifolium

9. Yucca filamentosa (Jukka karolińska)

10. Zauschneria californica (Zauszneria kalifornijska)

Dobrze rośnie w suchej, pół-piaszczystej glebie, lubi słońce, chociaż po południu lepiej żeby liście były w cieniu. Gliniaste podłoże nie jest odpowiednie. Liście szaro-zielone. Od kwietnia do lipca kwitnie bukietami żółtych kwiatków.

Nasienie może być sadzone w ogrodzie wczesną jesienią bądź wewnątrz późną zimą, 8 – 10 tygodni przed przesadzeniem na dworze.

2. Cerastium tomentosum (Rogownica kuternowata - „śnieg latem")

Lubi słoneczne miejsca i stosunkowo suchą glebę. Wonne białe kwiatki kwitną pod koniec maja i w czerwcu. Szybko się rozprzestrzenia, rozrasta się gęstym dywanem o wysokości 10-30 cm. Przekwitnięte łodygi trzeba odrobinę przyciąć. Mnoży się poprzez ziarna bądź sadzonki przygotowane w okresie maj-sierpień. Starsze kępki rozrzedzają się po środku, dlatego trzeba je odnawiać co kilka lat. Na zimę roślinę zaleca się nieco przykryć. Samoistnie rośnie w Apeninach.

3. Dianthus gratianopolitanus (Goździk siny)

To wieloletnia, 30-40-centymetrowa roślina z bardzo rozgałęzioną częścią fundamentalną. Bezlistne łodygi rosną na wpół leżąco, rozprzestrzenione, kwiatowe – proste bądź podnoszące się, rozczłonkowane. Bogate ulistnienie, liście liniowe. Kwiaty pojedyncze, pachnące, białe, różowe, błękitne, pełne bądź zwykłe. Kwitnie w miesiącach czerwiec – lipiec. Mające pełną formę goździki nie zawiązują nasion. W Europie Środkowej i Południowo-zachodniej rośnie na skałach, w kamienistych dolinach, lasach sosnowych.

4. Phlox subulata (Płomyk szydlasty)

Nie jest wymagający wobec gleby. Lubi słoneczne miejsca. Rośnie do wysokości 10-15 cm. W maju kwitnie białymi, fioletowymi bądź różowymi listkami. Rozesłane łodygi ze sztywnymi, zielonymi zimą liśćmi, wrasta w twardą powierzchnię. Mnoży się późnym latem dzięki zielonym porostom sadzonek. Dobrze wygląda przez 5-10 lat, później trzeba odnowić.

5. Sagina subulata (Karmnik ościsty)

Roślina zielenieje cały rok, w czerwcu kwitnie białymi kwiatami. Podobna do drobnego mchu, rośnie w formie „poduszeczek” do wysokości 3-5 cm. Rozszerza się powoli, nie lubi bezpośrednich promieni słonecznych. Najlepiej rośnie w pół-cieniu. Pasuje chłonna i wilgotna gleba, dobrze zakorzeniona roślina zniesie suszę. Zaleca się odnawiać co 2-3 lata, ponieważ w środku zanika część kępek. Zimą trzeba troszkę przykryć. Mnoży się poprzez podział krzaczków. Doskonale nadaje się do niewielkich ogródków. Toleruje rzadkie chodzenie.

6. Sedum telephium ssp. ruprechtii (Rozchodnikowiec wielki)

Lubi suchą glebę. Ulistnienie niebiesko-szare, łodygi w kolorze bordo, kwiatki mają biało-kremowy kolor. Kwitnie w okresie sierpień-październik. Przyciąga pszczoły i motyle.

7. Sempervivum tectorum (Rojnik murowy)

Rośnie w skalistych i kamienistych miejscowościach. To wieloletnia roślina, której szypułka rozciąga się do 45-60 cm. Kwiatostan zazwyczaj gęsty, wielokwiatowy (20-500 kwiatów), bardzo rozgałęzione i szerokie, kwiaty czerwone bądź różowe (o średnicy 1-2,2 cm). Łodyga prosta, obrośnięta gruczołowymi włoskami. Rozety liści – 5-10 cm średnicy, płaskie, zbudowane z mięsistych, najczęściej ciemno-zielonych liści. Kwitnie w okresie czerwiec – lipiec, przez około 40-45 dni. Nasiona dojrzewają. Nie trzeba przykrywać na zimę. Jest wiele form i hybrydów sadzonek rojnika murowego, które różnią się wielkością rozetek, kolorem, kwiatostanem i wysokością.

8. Sisyrinchium angustifolium

Listki podobne do trawy. Wieloletnia roślina, rośnie kępkami. Najlepiej rośnie w średnio wilgotnej glebie, lubi słońce, jasny cień. W optymalnych warunkach rozrzuca nasiona i rośnie samoistnie. Żeby roślina była mocna, co 2-3 lata trzeba ją rozrzedzać. Nie jest wymagająca. Nadaje się i na brzegi ścieżek.

9. Yucca filamentosa (Jukka karolińska)

Najczęściej nie mają łodygi bądź mają bardzo krótką. Ich liście osiągają 70 cm długości i 4 cm szerokości, ze spiczastymi i ostrymi wierzchołkami, rosną w rozetkach, jednokolorowe bądź prążkowane. Kwiatostan rośnie do wysokości 2 m (w ciepłych krajach – do 4 m). Kwiatki koloru żółtego, bądź różowe, białe, chwiejące się, do 8 cm długości. Kwitną w miesiącach lipiec – sierpień. Kwiaty pachną. Kwitną w następnym roku po zasadzeniu bądź później.

W pierwszym roku roślinę trzeba podlewać (obficie, lecz rzadko) aż zapuści korzenie. Dorosłe Jukki są odporne na suszę, nie trzeba ich podlewać, ponieważ długie gałęzie dosięgają nawet bardzo głęboko położoną wodę. Często kilka lat roślina stoi w miejscu, nie rośnie, aż nie przyzwyczai się do nowego miejsca.

Odporna na zimno. Zimą zaleca się przykryć, zwłaszcza młode, chociaż rośliny tego rodzaju wytrzymują przymrozki do – 20⁰C i więcej. Roślina boi się nie zimna, a wilgoci, ciężko znosi powtarzające się topnienia śniegu.

10. Zauschneria californica (Zauszneria kalifornijska)

Lubi suchą glebę, ciepło. Kwiaty dojrzewają w sierpniu – październiku. Zazwyczaj kwitną na czerwono, mają formę rurki. Nie są odporne na zimno.