Obecność domów z bali od stuleci wpisana jest w polski krajobraz. Ich niewątpliwy urok, ale także zadziwiająca trwałość zdobywają sobie rzesze zwolenników również we współczesnych czasach. Coraz częściej można spotkać powstające nowe drewniane chaty czy dwory. I co najciekawsze, nie różnią się one praktycznie niczym od tych zabytkowych, ponieważ technologia wykonywania domów z bali nie uległa w zasadzie znaczącym zmianom.

Drewno na bale

Do budowy domów z bali najczęściej stosuje się sosnę, świerk lub jodłę. Powszechnie wykorzystywane jest drewno, którego wilgotność nie przekracza 19%. Taką wartość można uzyskać poprzez wieloletnie sezonowanie lub suszenie komorowe, które dodatkowo niszczy znajdujące się w balach zarodniki grzybów, owady i ich larwy, przedłużając trwałość drewna.
Dodatkowym zabezpieczeniem bali jest impregnowanie ich środkami o właściwościach ognioochronnych i grzybobójczych. Impregnację można wykonać ręcznie, malując elementy lub zanurzając je w specjalnym środku. Najskuteczniejszą metodą zabezpieczenia jest jednak impregnacja ciśnieniowo-próżniowa, polegająca na wtłoczeniu w materiał impregnatu z siłą kilkunastu atmosfer przy użyciu specjalnej pompy. W praktyce często spotykane jest wstępne impregnowanie drewna w roztworze soli boru, a następnie zabezpieczanie tylko zewnętrznej strony budynku preparatami odpornymi na promieniowani UV, co chroni bale przed czernieniem.

Konstrukcja

Fundamenty

Domy z bali stawiane są na tradycyjnych fundamentach, dopasowanych do obciążenia konstrukcji z bali, uwzględniających rodzaj podłoża, na którym dom jest usytuowany. Wylewanie fundamentów to jedyne tzw. prace mokre wykonywane podczas budowy domu z bali. W znaczny sposób wpływa to na skrócenie czasu realizacji projektu.

Podłoga

Podłoga powinna być odpowiednio izolowana. Pierwszą warstwą izolacji jest ułożona bezpośrednio na gruncie folia przeciwwilgociowa. Na niej układa się legary, które wypełnia się wełną mineralną i przykrywa folią paroizolacyjną. Podłogi domów z bali najczęściej wykańczane są deskami. W przypadku zastosowania wylewki ocieplonej styropianem, na podłogach można położyć płytki ceramiczne.

Ściany

Zewnętrzne

Ściany zewnętrzne wykonuje się z bali drewnianych. Dostępne są bale z drewna litego o różnych kształtach: okrągłe pełne, dwustronnie zaokrąglone, z jedną stroną zaokrągloną a drugą prostą, prostokątne, w kształcie trapezu i o różnych kątach ścięcia powierzchni zewnętrznej.
W balach wykonane są pióra i wpusty, które umożliwiają szczelne połączenie belki dolnej z górną. Można spotkać pióra pojedyncze, podwójne, nawet potrójne, a także połączenia na tzw. obce pióro.
Pod względem izolacyjności cieplnej rozróżnić można bale pełne, czyli grube, niewymagające dodatkowej izolacji domu, do których zalicza się także bale izolowane, wymagające stosowania dodatkowych materiałów izolujących oraz bale warstwowe, wypełnione materiałem izolującym.

Wznoszenie ścian

Ściany domów z bali układa się w technologii wieńcowej, polegającej na poziomym układaniu bali, które łączy się na pióro i wpust. Dodatkowo ściany wzmacniane są poprzez zbijanie tyblami (drewniane kołki), metalowymi kotwami lub gwoździami, zapobiegającymi przesuwaniu się materiału. W narożnikach (zwanych węgłami) bale krzyżują się (tzw. łączenie na wręby). W zależności od profili balii, od tego czy wystają one poza narożnik i od kształtu wrębu rozróżniane są różne sposoby łączenia, np. jaskółczy ogon, z zamkiem zrębowym. Wystające poza obrys budynku fragmenty bala nazywa się ostatkami.
Pierwszy bal leżący na fundamencie to bal podwalinowy. Bardzo istotne jest odpowiednie połączenie go z fundamentem, czyli zakotwienie, chroniące cały budynek przed przesuwaniem się w przypadku parcia wiatrów czy ruchów sejsmicznych. Niezależnie od rodzaju profilu, część bala przylegająca do fundamentu musi być płaska (w przypadku bali okrągłych jako podwalinę stosuje się połówki bala), co zwiększa jego powierzchnie nośną a tym samym stabilność. Ponieważ drewno nie powinno stykać się bezpośrednio z betonem, podwalina musi być odizolowana od fundamentu np. folią przeciwwilgociową. Istotne jest również odprowadzenie wody opadowej z bezpośredniego sąsiedztwa bali podwalinowych.
Zwieńczeniem ściany są bale oczepowe. Ze względu na to, ze opiera się na nich konstrukcja dachu, powinny być one bardzo dokładnie dopasowane i umocnione. Mogą być przymocowane śrubami do bala lub nawet kilku bali poniżej.

Izolacja

W zależności od grubości i rodzaju użytych do budowy bali, ściany wymagają, bądź nie wymagają ocieplenia.
Bale jednorodne, o grubości powyżej 22 cm nie wymagają stosowania dodatkowej izolacji. W przypadku bali klejonych, dopiero te o grubości od 30 cm mogą być stosowane do budowy ścian jednowarstwowych, czyli nieocieplanych. Wszelkie bale o mniejszych grubościach od w/w to bale izolowane, które wymagają warstwy izolacji cieplnej. Ze względu na estetykę elewacji prace te wykonuje się po wewnętrznej stronie budynku. Prawidłowo wykonane ocieplenie składa się z: folii wiatroizolacyjnej położonej na balach zewnętrznych, następnie izolacji cieplnej, np. wełny mineralnej, szklanej lub drzewnej umieszczonej w konstrukcji ścianki, folii paroizolacyjnej oraz warstwy z płyt gipsowych czy boazerii. Wymagana grubość izolacji cieplnej jest bezpośrednio związana z grubością bali zewnętrznych (dla ścian warstwowych współczynnik przenikania ciepła U powinien być mniejszy niż 0,3 W/m2). Bardzo istotny jest również sposób wykonania izolacji. Aby spełniała ona swoje zadanie, konieczne jest zachowanie ciągłości kładzionych folii zarówno wiatroizolacyjnej, jak i paroizolacyjnej). Jest to możliwe w przypadku, kiedy izolacje ścian wykonuje się bezpośrednio po postawieniu ścian zewnętrznych, przed budową ścian wewnętrznych - działowych i konstrukcji dachowej. Dodatkowych zabiegów izolacyjnych nie wymagają bale warstwowe, składające się z okładzin drewnianych wypełnionych materiałem izolacyjnym, np. pianką poliuretanową, styropianem.

Ściany wewnętrzne

Ściany wewnętrzne można wykonać również z bali, jednak ze względu na koszty używa się bali węższych niż zewnętrzne. Powszechne jest również wykonywanie ścian w konstrukcji szkieletowej. które wykańcza się płytami kartonowo-gipsowymi lub boazerią

Strop

Stropy w domach z bali najczęściej wykonuje się z belek o przekrojach wynikających z obliczeń statycznych. W zależności od preferencji estetycznych inwestora belki stropu można ukryć pod podbitką z desek czy płyt kartonowo -gipsowych lub zostawić na widoku jako element dekoracyjny. Na podbitce układa się izolację akustyczną.

Dach

Najczęściej spotykane konstrukcje dachu to konstrukcja płatwiowo-krokwiowa lub jętkową. Umożliwia ona ułożenie wszelkiego typu pokryć dachowych, np. dachówki ceramicznej, gontów, trzciny czy słomy.
W przypadku krycia dachu dachówką tradycyjną lub blachodachówką wystarczające jest pokrycie krokwi folią dachową paroprzepuszczalną, na której montuje się łaty i kontrłaty. Dach z gontów bitumicznych wymaga wykonania sztywnego podkładu z desek pokrytych jedną warstwą papy. Od wewnątrz konstrukcję ociepla się wełną mineralną, na której montuje się folię paroizolacyjną. Wykończenie sufitów wykonać można z płyt kartonowo-gipsowych lub boazerii.

^{Autor: Bartek Wojciechowski
Zdjęcie: Misoni Trade House}

^{Źródło:Pomysł na dom}