Mieczyki (Gladiolus) to prawdziwa ozdoba na kwietnikach. Te wieloletnie kwiaty ludzie lubią z tego powodu, że są łatwe w uprawie i mają bogatą paletę barw - od śnieżno białych po ciemny kolor ziemi. Ojczyzną mieczyków jest Europa Południowa. Rozpowszechnione też są w Południowej i Środkowej Afryce i Azji. Obecnie na świecie istnieje kilkanaście tysięcy odmian mieczyków.

Sadzenie mieczyków

Mieczyki najlepiej rosną w żyznej, głęboko przekopanej, próchniczej glebie i w słonecznym, osłoniętym od wiatru miejscu. Mieczyki posadzone w cieniu wyciągają się do góry i nie wyglądają dekoracyjnie. W glebie nie powinny się znajdować nie przegniłe resztki roślin czy chwastów, gdyż mogą one później być powodem chorób.

Do sadzenia mieczyków szczególnie nadaje się gleba, w której wcześniej rosły poziomki, czosnek, pomidory, fasola, nagietki t.j. rośliny, które nie chorują na te same choroby. Nie należy mieczyków sadzić w miejscach, gdzie rosły marchewka czy inne rośliny korzeniowe. Kwiatów tych nie należy też sadzić w pobliżu roślin krzyżowych, których kwiaty przyciągają najbardziej rozpowszechnione szkodniki mieczyków - wciornastki.

Bulwy mieczyków należy sadzić do gleby, gdy ta ogrzeje się do 10 stopni, zazwyczaj bywa tak na przełomie kwietnia i maja. By mieczyki zakwitły we wrześniu- sadzić je należy pod koniec maja lub na początku czerwca. Ważne jest, by posadzonym mieczykom nie brakowało wilgoci, dlatego też jeżeli gleba jest sucha, należy koniecznie je podlewać. Ukształtowany dobry system korzeniowy zapewni prawidłowe odżywianie rośliny. By mieczyki kwitły w różnym czasie sadzić je należy od maja do czerwca co 10 dni.

Grzędy zaleca się formować z zachodu na wschód, a rzędy - w poprzek grządek. Sadząc mieczyki należy między nimi pozostawiać 15-20 cm odstępy. Głębokość sadzenia mieczyków zależy od wielkości i wieku kłączy oraz gleby. W ciężkiej glebie kłącza sadzone są na głębokości 7 cm, w glebie średnio ciężkiej - 10 cm, w lekkiej- 12 cm. Drobne cebulki należy sadzić na głębokości 5-8 cm. Natomiast bardzo małe (poniżej 1,5 cm wielkości) na głębokości 3-5 cm. Te małe cebulki zaleca się sadzić co najmniej tydzień wcześniej niż normalne kłącza, by do jesieni zdążyły wyrosnąć.

Mieczyki posadzone głębiej zakwitną później, ukształtuje się też większe kłącze i zwiększy się prawdopodobieństwo zachorowalności kłączy na choroby grzybicze i bakteryjne.
Mieczyki posadzone płytko szybciej kiełkują, mają więcej kłączy ale wymagają więcej uwagi. Bardzo płytko posadzone kłącza mieczyków przy silnym wietrze mogą być powywracane.

Przed sadzeniem kłącza należy oczyścić z łuski. Na kłączach nie może znajdować się pleśń czy oznaki zgnilizny. Przed sadzeniem zaleca się przez dwie godziny moczyć kłącza w roztworze nadmanganianu potasu. Uszkodzone miejsca w kłączach można powycinać, nacięcia posypać popiołem, pozwolić im wyschnąć i dopiero wtedy sadzić.

Uprawa

Prze cały okres wzrastania mieczyków gleba, w której rosną musi być pulchna, w miarę wilgotna i bez chwastów. Mieczyki należy podlewać obficie ale nie za często. Szczególnie dużo wilgoci jest potrzebne w okresie kształtowania się łodygi z kwiatami i w okresie kwitnięcia. Jeżeli jest taka potrzeba - łodygi można podeprzeć palikiem.

Nawożenie

Pierwszy raz nawozić należy mieczyki po wyrośnięciu trzech prawdziwych listków. Nawozić glebę należy spulchniając ją wokół mieczyków: 20g saletry amonowej i10 g chlorku potasu na 1m2, a następnie obficie podlać. Zbyt duża ilość nawozów może doprowadzić do chorób grzybiczych, zazwyczaj też przy nadmiernym nawożeniu wyrastają bujne liście, małe kwiaty albo też roślina w ogóle nie zakwita. Po uformowaniu się pąków, aż do końca kwitnięcia, roślina potrzebuje więcej fosforu i potasu. Dlatego zaleca się nawozić 0,1 proc. roztworem kompleksowych nawozów mineralnych, na 10 l wody potrzeba 10g nawozu. By nie poparzyć kwiatów nawozem należy je podlewać w odstępie 10 cm od rośliny.

Ścinanie mieczyków

Mieczyki należy ścinać, gdy rozkwitną 1-3 dolne kwiatki. Ścinając należy zostawić 3-4 liście, by lepiej rosła i dojrzewała cebulka. Ścinać kwiat najlepiej ostrym nożykiem w niedeszczowy dzień.

Zbiór

Cebulki mieczyków wykopywane są jesienią przed nadejściem przymrozków. Jeżeli dni są słoneczne można cebulki pozostawić na zewnątrz do wyschnięcia a później należy przenieść je do suchego i dobrze wentylowanego pomieszczenia. Suszyć je należy do tej pory aż nowe cebulki będą łatwo oddzielały się od starych. Stare należy wyrzucić a nowe przechowywać do następnego roku.

Przechowywanie

Zimą cebulki należy przechowywać w skrzyniach nie więcej nic po dwie warstwy, w temperaturze 4- 8 stopni, w suchym, dobrze wentylowanym pomieszczeniu. Małe cebulki przechowuje się w pomieszczeniach o temperaturze 2-3 stopni. W temperaturze wyższej niż 10 stopni cebulki zaczynają kiełkować.

15-20 dni przed sadzeniem cebulki należy przechowywać w temperaturze 12-15 stopni, by przygotowały się do kiełkowania.

Rozmnażanie mieczyków

Mieczyki są rozmnażane przy pomocy nasion oraz sposobem wegetatywnym.
W celu wyprowadzenia nowych odmian mieczyki rozmnaża się poprzez nasiona. Wysiewa się nasiona w skrzyniach wypełnionych piaszczystą glebą od lutego do kwietnia. Kiełki z trzema listkami pikuje się do innych skrzyń w 3-4 cm odstępach, skrzynie te latem należy umieszczać na zewnątrz. Jesienią sadzonki te już będą miały małe cebulki.

Najłatwiej rozmnaża się mieczyki poprzez cebulki. W taki sposób wyhodowane mieczyki są bardziej odporne na choroby i lepiej przystosowują się do warunków, w jakich rosną. Do sadzenia nadają się cebulki o średnicy 5-7 cm.

W celu szybkiego rozmnażania dowolnej z odmian należy cebulki sadzić korzeniem do góry. Do jesieni wyrośnie 1-3 (czasami i więcej) cebulek. Rozmnażać mieczyki można też w następujący sposób: pociąć cebulki na 2-4 części, by na każdej z nich była cząstka korzenia. W taki sposób zazwyczaj rozmnaża się duże cebule.

Młoda, jeszcze nie kwitnąca cebula mieczyka ma tylko jeden pąk. Średnica młodych cebul jest prawie taka sama jak ich wysokość i mają małe piętki. Średnica starszych cebul znacznie przewyższa ich wysokość.

Cebule mieczyków nadają się do sadzeni przez pięć lat. Mieczyki z starszych cebulek zakwitają później, maja mniejsze kwiaty i wyrośnie z nich mniej cebulek. Takie też rośliny bardziej cierpią na różnego rodzaju choroby i są mniej odporne na szkodniki, często się też źle przechowują w zimie.
Najlepszej jakości (formują kwitnącą łodygę), najpiękniejsze mieczyki są z takich cebulek, których średnica wynosi 3-4 cm, a średnica piętki jest nie większa niż 1,5 cm.

Gatunków i odmian mieczyków jest dużo, dlatego też trudno je wszystkie konkretnie poklasyfikować. Na świecie przyjęto oznaczać odmiany mieczyków numerami. Botaniczny indeks odmiany mieczyków - to trzycyfrowy numer pisany przed nazwą odmiany, określający maksymalna wielkość kwiatów, kolor i odcień. Pierwsza liczba określa maksymalną średnicę kwiatka, który wyznaczany jest przy mierzeniu drugiego od dołu kwiatka po przekwitnięciu pierwszego.

• 100 - miniaturowe- poniżej 6,4 cm
• 200 - drobne kwiaty - 6,5-9 cm
• 300 - kwiaty średniej wielkości - 9,1-11,5 cm
• 400 - duże kwiaty - 11,6-14 cm
• 500 - olbrzymie kwiaty - powyżej14,1 cm

Druga i trzecia liczba w indeksie wskazuje kolor kwiatów: 00 i 01 - biały, 02 i 03 - jasno zielony, 04 i 05 - zielony, 10 i 11 - kremowy, blado żółty 12 i 13 - jasno żółty, 14 i 15 - żółty, 16 i 17 - ciemno żółty, 20 i 21 - blado pomarańczowy, 22 i 23 - jasno pomarańczowy, 24 i 25 - pomarańczowy, 26 i 27 - ciemno pomarańczowy, 30 i 31 - blado łososiowy, 32 i 33 - jasno łososiowy, 34 i 35 - łososiowy, 36 i 37 - ciemno łososiowy, 40 i 41 - blado różowy, 42 i 43 - jasno różowy, 44 i 45 - różowy, 46 i 47 - ciemno różowy, 52 i 53 - jasno czerwony, 54 i 55 - czerwony, 56 i 57 - ciemno czerwony, 58 i 59 - czarno-czerwony, 60 i 61 - blado malinowy, 62 i 63 - jasno malinowy, 64 i 65 - malinowy, 66 i 67 - ciemno malinowy, 68 i 69 - czarno-malinowy, 70 i 71 - blado liliowy, 72 i 73 - jasno liliowy, 74 i 75 - liliowy, 76 i 77 - ciemno liliowy, 78 i 79 - purpurowy, 80 i 81 - blado niebieski, 82 i 83 - jasno niebieski, 84 i 85 - niebiesko-fioletowy, 86 i 87 - ciemno niebiesko fioletowy, 90 i 91 - kasztanowy, 92 i 93 - jasno szary, 94 i 95 - szary, 96 i 97 - szaro-czerwony, 98 i 99 - brązowy.
Liczby nieparzyste wskazują na to, że płatki kwiatów są kolorowe a nie jednobarwne lub też z wyraźną plamą, paskiem czy kropkami na jednym, wszystkich płatkach albo dwóch czy trzech znajdujących się w środku kielicha. Mogą być też zabarwione innym kolorem krawędzie płatków.

Okres kwitnięcia oznaczany jest dużymi literami angielskiej trzcionki. Według okresu kwitnięcia mieczyki są podzielone na 7 grup:

• Pierwsza grupa. Bardzo wczesna - zakwita przed upływem 70 dni (angielski kod - VE (Very Early))
• Druga grupa. Wczesna - zakwita po upływie 70-74 dni od posadzenia (kod - E (Early))
• Trzecia grupa. Wczesna połowa lata - zakwita po upływie 75-79 dni (kod - EM (Early Midseason))
• Czwarta grupa. Kwitną w połowie lata - po upływie 80-84 dni (kod - M (Midseason))
• Piąta grupa. Późna połowa lata, zakwitają po upływie 85-90 dni (kod - LM (Late Midseason))
• Szósta grupa. Późna - zakwita po upływie 91-99 dni (kod- L (Late))
• Siódma grupa. Bardzo późna - zakwita po upływie 100 dni i później (kod - V L (Very Late))

Podział mieczyków według wzrostu:

1) bardzo niskie (< 60); 2) niskie (61-90); 3) średniej wielkości (91-110); 4) wysokie (111-130); 5) bardzo wysokie (>131).

Określanie odmian mieczyków przy pomocy indeksów znacznie skraca opis odmiany i pomaga zapoznać się z najważniejszymi właściwościami odmian w katalogach bez długiego czytania tekstu .

Choroby mieczyków

Podobnie jak wiele innych roślin mieczyki też są atakowane przez różne choroby i szkodniki. Szczególnie pamiętać należy o tym, by uszkodzone listki zawsze były usuwane i niszczone. Choroby szkodzące mieczykom to fuzarioza, zgnilizna twardzikowa, szara pleśń, bakterioza, żółtaczka, septorioza, mozaika.

Przed chorobami mieczyki chronią obok rosnące fitoncydy: nagietki, nasturcja, kolendra. Natomiast posadzony między rzędami mieczyków czosnek odstrasza szkodniki i dezynfekuje glebę, poza tym czosnek wyrasta bardzo duży i zdrowy.

Fuzarioza - jedna z najczęstszych i najbardziej szkodliwych chorób mieczyków. Rośliny mogą się nią zarazić poprzez glebę, infekcja trafia poprzez korzenie albo uszkodzone miejsca cebuli. Typowe objawy choroby: zaburzenie wzrostu, od wierzchołku zaczynają żółknąć liście. Rośliny bardziej uszkodzone wysychają. Na wykopanych cebulkach i korzeniach bywają jasno brązowe plamki w miejscu, w którym później pojawia się zgnilizna. Jeżeli jest ciepło i wilgotno choroba szybko się rozprzestrzenia, liście i łodygi się wypaczają, roślina przestaje rosnąć, pąki kwiatów wysychają jeszcze przez rozkwitnięciem. Nie ma całkowicie odpornych na tę chorobę odmian mieczyków. Chorobie tej sprzyja duża wilgotność gleby, wysoka temperatura, nawożenie roślin nawozami azotowymi. Tuż po zaobserwowaniu fuzariozy należy chore rośliny natychmiast powyrywać.
Zgnilizna Twardzikowa. Rozprzestrzenia się, gdy mieczyki rosną w tym samym miejscu kilka lat z kolei. Zazwyczaj objawy choroby uwidaczniają się po upływie 6-8 tygodni po zasadzeniu. Żółkną i brązowieją górne części liści a później też i cała roślina. U bardziej zakażonych roślin gnije podstawa łodygi. W miejscu zgnilizny tworzy się biała grzybnia, w której widać czarne kulki (sklerocja). W przeciwieństwie do fuzariozy matczyne cebule mogą być zdrowe a na nowych mogą pojawić się kropki, zlewające się w większe, najczęściej okrągłe, plamy. Są one na całej powierzchni cebuli, ale najwięcej wzdłuż międzywęźla. Po przecięciu cebuli widać jak choroba uszkodziła jej warstwy. Pod górną, poczerniałą błoną nieraz są duże skupiska sklerocji. Często cebule tak mocno wysychają, że tworzy się z nich pomarszczona "mumia". Choroba rozprzestrzenia się też w ciepłym i wilgotnym miejscu przechowywania cebulek.

Z pozornie zdrowych cebulek mogą wyrosnąć rośliny i początkowo wyglądać zdrowo, ale często gniją jeszcze przed tym, jak nowe cebulki uformują korzenie. W taki sposób glebę zakaża się sklerocją, która utrzymuje się bardzo długo, nawet do 11 lat.

Szara pleśń. Objawy choroby to brązowe plamy na liściach, wodniste, białe plamy na kwiatach oraz zgnilizna cebuli i łodygi. W okresie dużej wilgotności uszkodzone nadziemne miejsca pokrywają się szarą pleśnią. Najbardziej szara pleśń rozpowszechnia się w chłodnym i wilgotnym okresie. Kiedy jest sucho i temperatura jest ponad 21°C zarazki szarej pleśni mogą zginąć. Najbardziej niebezpiecznym okresem dla mieczyków jest jesień. Dlatego bardzo ważne jest, by cebulki mieczyków wykopać przed nadejściem przymrozków. Najlepszym okresem na to jest koniec września albo początek października. Wykopywać cebulki zaleca się w słoneczny, suchy dzień. Łodygi najlepiej pozostawić krótkie, cebulki otrzepać z gleby albo umyć i pobejcować.
Ryzoktonioza atakuje mieczyki jakby plamami zgnilizny wzdłuż liści. Liście zaczynają żółknąć potem robią się brązowe i wysychają. Bardziej zakażone rośliny nie kwitną i szybko giną. Uszkodzone cebulki bywają bez korzeni, pokryte plamami, z oddzielająca się łuską. Cebulki wyglądają jakby były ugotowane.

Sposoby i środki zwalczające choroby

• Do sadzenie wybierać tylko zdrowe cebulki.
• Okresowo spryskiwać fungicydami, szczególnie, gdy warunki dla chorób są sprzyjające - ciepło i wilgotno.
• Usuwać chore rośliny.
• W to samo miejsce mieczyki sadzić nie wcześniej niż po upływie 4-5 lat.
• Zaleca się moczyć cebulki w roztworze roślin o fitoncydowych właściwościach. Na przykład napełnić pół emaliowanego wiadra suchymi aksamitkami, zalać je ciepłą wodą i tak przechowywać przez 2 doby. W takim roztworze cebulki należy moczyć 8-10 godz.
• Dobrym sposobem jest też termiczne bejcowanie cebulek. Przygotowane cebulki przez 15 min należy moczyć w wodzie o temperaturze 54-55 °C, po czym szybko schłodzić w zimnej wodzie. Przed sadzeniem moczyć najlepiej 15 min w wodzie o temperaturze 50-53 °C.
• W okresie wegetacyjnym mieczyki zaleca się profilaktycznie spryskiwać roztworem z nagietka i glistnika.
• Profilaktycznie przeciwko wszelkim chorobom należy glebę oczyszczać i polepszać. Inaczej mówiąc - dezynfekować, sadząc między mieczykami takie fitoncydowe rośliny, jak nagietki, nasturcje, gorczycę, nagietki.
• W okresie wegetacji mieczyki można spryskiwać roztworem czosnkowym (100g/10l wody), podlewać roztworem nadmanganianu potasu (5 g /10 l wody).Nadmanganian potasu nie tylko zapobiega chorobom ale i wzbogaca glebę potasem.
• Przy zapobieganiu chorobom ważny jest też płodozmian, odchwaszczanie, 10-15 min bejcowanie cebulek w fundazolu (30 g/10 l wody), nadmanganianie potasu (10 g/10 l wody).