Sałata - smaczne, wczesne, niewymagające dużo ciepła liściaste warzywo, w wielu kuchniach Europy jest składnikiem wykwintnych potraw. Warzywo jest to cenione za łagodny smak i świetne właściwości dietetyczne. Jako roślina uprawna znana jest od dawien dawna. Uprawiali ją Grecy, Rzymianie, Bizantyjczycy. W XVI w. sałata była znana w Hiszpanii i Francji a następnie - we wszystkich państwach Europy.

Do potraw używa się sałatę zieloną. Zawiera ona wiele składników mineralnych (zwłaszcza potasu, magnezu, sodu, fosforu, żelaza), witamin (szczególnie witaminę C, karoten, chlorofil, karotenoidy) oraz inne substancje biologicznie czynne. W sałacie jest - 1,5 proc. białka, 1,5 proc. węglowodanów. Zawiera mało kalorii, cukrów i kwasów organicznych.

W sałacie ciemnolistnej jest około sześć razy więcej witaminy A i trzy razy więcej witaminy C niż w sałacie jasnej. Poza tym jest w niej więcej potasu.
Na świecie znanych jest około 100 odmian sałaty. U nas uprawiana najczęściej sałata liściasta i głowiasta.

W sałacie liściastej wyrastają tylko liście, które nie formuja się w główkę. Sałata głowiasta wyrasta różnej wielkości, w kształcie okrągłej albo lekko spłaszczonej głowy jak u kapusty, zawiera mniej gorzkich składników, ścięta więdnie nie tak szybko.

Uprawa sałaty

Sałata to roślina jednoletnia, odporna na mrozy. Nasiona zaczynają kiełkować w temperaturze 4-5 ° С, natomiast najbardziej odpowiednią temperaturą do kiełkowania i wzrostu jest - 10-20 stopni. Sałata liściasta najlepiej wyrasta w temperaturze 15-20° С a dla sałaty głowiastej może być o kilka stopni niższa. Sadzonki są odporne na przymrozki do -2° С a nieco wyrośnięte nawet do -6° С.

Sałata jest wymagająca odnośnie gleby i światła, natomiast no wolno przedawkować z nawozami, szczególnie mineralnymi. Sałata potrzebuje dużo wilgoci, natomiast przy nadmiernym nawadnianiu zaczynają rozwijać się choroby grzybicze, gniją dolne liście albo główka sałaty.

Świetnie rośnie po kapuście, ziemniakach, pomidorach, ogórkach, papryce.

Przygotowanie gleby

Glebę należy przygotować na jesień, po sprzątnięciu poprzedniego urodzaju. Najlepiej glebę nawozić mineralnymi nawozami fosforowo-potasowymi (40 gr. superfosfatu i 15 gr. chlorku potasu na jeden metr kwadratowy), a jeżeli trzeba to też i kompostem (1-1,5 wiadra na 1 metr kw.). Zneutralizować kwaśną glebę można przy pomocy świeżo gaszonego wapna, kredy albo mączki dolomitowej.

Sałata skupia w sobie azotan, dlatego nawożenie nawozami azotowymi nie jest zalecane. Nie można też siać sałaty tuż po nawożeniu gleby obornikiem.

W tym samym miejscu nie zaleca się siać sałaty w przeciągu następnych 3-4 lat.

Liściastą sałatę dzielimy na ścinaną (okres wzrostu około 4 tygodni) i zrywaną. Wczesna odmiana sałaty zrywanej jest korzystniejsza od ścinanej pod tym względem, że liście można zrywać przez dłuższy okres. Okres wzrastania to 5-6 tygodni, pierwsze liście zrywać można już wcześniej. Zawsze zrywać należy dolne liście, by mogły rosnąć następne. Tak wydłuża się okres użytkowania.

Liściastą sałatę można wysiewać w okresie zakwitania podbiału pospolitego, gdyż jest odporna na przymrozki. W celu wydłużenia okresu użytkowania siać ją należy co 10-15 dni aż do połowy maja (z później zasianych wyrasta sporo pędów kwiatostanowych). Sałatę wysiewa się nie gęsto i w niegłębokich rowkach. Sałatę liściastą ścinaną w rzędach wysiewa się rzędach z 15 cm odstępami. Sałatę liściastą zrywaną sieje się rzędami w odstępach 25-30 centymetrów między nimi.

W małych ogródkach, w celu optymalnego wykorzystania ziemi, można sałatkę siać w jednym rzędzie na brzegach grządek zasadzonych innymi warzywami. Będzie ona wcześnie ścięta, dlatego niezakłuci rozwoju podstawowych roślin.

Zasiane nasiona przysypuję się ziemią tak, by po deszczu nie były na powierzchni ziemi. Przerzedzać należy w memencie, kiedy wyrosną pierwsze 1-2 listki (średnio po 15-20 dniach od wysiania), zostawiając 4-5 centymetrowe odstępy między sadzonkami, a po 25-30 dniach - 12-25 centymetrowe odstępy, w zależności od odmiany.

Liście sałaty należy zrywać z rana, kiedy są jeszcze świeże i twardawe. W upalne i słoneczne dni zrywać sałatę nie zaleca się, gdyż sałata traci wartość odżywczą i zaczyna gnić.

Sałata głowiasta
W celu uzyskania wczesnego urodzaju najlepiej wczesne odmiany sałaty głowiastej hodować z rozsady. Do hodowli rozsady używać należy przygotowane podłoże torfowe, o odpowiedniej kwasowości (najlepszy poziom pH dla sałatek to 6,2-6,8) i wymieszane z nawozem. Wczesne odmiany sałaty wysiewa się na początku marca rzędami w skrzyniach (co 5 cm) albo w paletkach do wysiewu.

Do momentu wykiełkowania należy utrzymywać temperaturę około 20-21 stopni. Po wykiełkowaniu sałaty temperatura musi wynosić około 10-12 stopni, by sadzonki nie wyciągnęły się. Skrzynie czy paletki należy umieścić w jasnym miejscu. Sadzonki z 1-2 listkami wyrastają w ciągu 25-30 dni.

Jeżeli na zewnątrz wysadza się sadzonki wcześniej, należy je dobrze zahartować. Dlatego w ciągu ostatnich dwóch tygodni należy codziennie wystawiać skrzynie z sadzonkami na zewnątrz, a ostatnie 3-4 dni przed wysadzeniem zostawić też na zewnątrz w nocy. Tak zahartowana sałata nie zmarznie nawet przy chwilowych spadkach temperatury do -6 ° С.

Sadzonki sałaty wysadza się na zewnątrz kiedy mają już po 5-6 listków. Wczesnej odmiany sałatę głowiastą sadzi się w odstępach 20x15cm, późne odmiany - 20x25cm albo 25x30cm. Sadzonki należy sadzić nie głębiej niż rosły dotychczas. Z za głęboko posadzonych sadzonek wyrastają marne główki sałaty. Kiełkujące listki w sadzonkach głowiastej sałaty myszą być nad powierzchnią ziemi. Posadzone za głęboko szybko zachorują zgnilizną.

Późne odmiany sałaty głowiastej można siać bezpośrednio na zewnątrz w połowie maja. Siać należy w rzędach, zostawiając odstępy około 20 cm. Pierwszy raz przerywać należy, tak jak i sałatę liściastą, drugi raz - jak już ma 8-9 listków, zostawiając odstęp między roślinami około 20 cm.

Sałata głowiasta najlepiej rośnie w piaszczysto-gliniastych próchnicowych glebach.
Do spożycia wyrywa się sałatę nie pokolei, ale co drugą, by tym pozostałym zostawić więcej miejsca.

Sałata głowiasta uprawiana latem jest często gorzkawa i lekko zdrewniała.

Głowiasta sałata lodowa - jedna z najbardziej rozpowszechnionych odmian sałaty. Zaledwie została wyhodowana, a już zdobyła całą Europę. Lubiana ze względu na doskonałe walory smakowe. Sałata lodowa jest bardzo krucha, soczysta, orzeźwiająca i o łagodnym smaku. Sałata lodowa zwija większe i mocniejsze główki niż inne sałaty innych odmian, poza tym ma trochę twardsze liście.

Masłowa sałata głowiasta - o jasno zielonym kolorze i o wyjątkowo łagodnym smaku.

Doglądanie roślin

Sałatę podlewać jest najlepiej z rana, by do wieczora liście zdążyły wyschnąć. Gdy podlewa się sałatę wieczorem to liście przez noc mogą być wilgotne, dlatego częściej mogą być uszkodzone przez choroby i zaczną gnić. Podlewać należy konewką bez sitka, lejąc wodę miedzy rzędami tak, by nie trafiała na liście. Po podlaniu glebę miedzy roślinami należy spulchnić, by powietrze mogło lepiej dostać się do korzeni.

Sałaty się nie nawozi.

Choroby sałaty

Grzybicze zgnilizny
Mączniak rzekomy sałaty (Biemia lactucae ). Na górnej stronie liści pojawiają się niewyraźne, jasne, zielone albo żółtawe, podłużne albo kanciaste plamy. Od spodu liści plamy są pokryte białym nalotem. Liście więdną, gniją, kwiaty czy zawiązujące się owoce giną.

Częściej zapada na tę chorobę sałata uprawiana w szklarniach. Na mączniak rzekomy sałata może zachorować na każdym etapie wzrostu. Zarodniki tej choroby mogą przetrwać w glebie, a zarodniki konidialne rozprzestrzeniają się w powietrzu. Zwyczajne konidie rozprzestrzeniają się w ciepłą i wilgotną pogodę, a w szklarniach szczególnie, jeżeli są źle wietrzone. Optymalna temperatura dla rozwoju konidi to +5-10 °C, a dla rozwoju grzybni - +15-18 °C.

Zgorzel siewek sałaty (zwany „czarna nóżką") Rhizoctonia solani. Szyjka korzenia sadzonek robi się brunatna i wycieńczała. Sadzonka więdnie i wysycha, a czasami zaczyna gnić jeszcze przed wykiełkowaniem.

W wykiełkowanej sałacie liście zaczynają brunatnieć i schnąć, a w dolnej części liści pojawiają się brązowe, wklęsłe plamki, pokryte jasnym, a później brązowym nalotem.
Ta choroba grzybicza rozwija się bardzo intensywnie, szczególnie, kiedy sałata jest posadzona za gęsto, jest nadmiernie podlewana i są źle wietrzone szklarnie. Poza tym choroba więcej szkód wyrządza roślinom rosnącym w kwaśnych glebach. Grzyb ten może przezimować w glebie oraz w zakażonych nasionach.

Septorioza sałaty (Septoria lactucae). Na liściach sałaty pojawiają się niekształtne plamy w kolorze szaro-brązowym lub rudawym. Bardzo szybko się powielają i ostatecznie obejmują cały liść. Na plamach bywa bardzo dużo czarnych drobnych kropek. Początkowo septorioza sałatkowa atakuje dolne i starsze liście. Rozprzestrzenia się za pomocą piknosporów, które roznosi wiatr, krople deszczu a także ludzie. Grzyb ten może przezimować w glebie z resztkami zakażonych roślin oraz w zakażonych nasionach.

W celu ochrony sałaty przed zachorowaniami grzybiczymi, rozprzestrzeniającymi się poprzez glebę, należy uprawiać sałatę w glebach niezakażonych.

Choroby wirusowe

Wirus atakujący wiązki przewodzące w liściach. Wiązki w liściach robią się prawie przezroczyste. Liście się rozjaśniają. Uszkodzone liście sałaty głowiastej nie formują główek sałaty. Najczęściej sałata wogóle przestaje rosnąć. Wirus rozprzestrzenia się za pomocą wody i substratów, którymi podlewa się rośliny.

Wirus mozaiki sałaty. Liście chorej sałaty bywają poplamione mozaikowo albo całkowicie rozjaśnione. Wirus rozprzestrzeniają mszyce, a także rozprzestrzenia się z nasionami i sokiem z chorych roślin.

Nematozy korzeni

To choroby powodowane przez nicienie. Uszkadzają korzenie sałaty, tworząc na korzeniach pęcherzyki. Dlatego rośliny rosną i rozwijają się powoli, urodzaj bywa słaby. Nicienie- to mikroskopijne - do 1 mm wielkości - bezbarwne robaki.
Niezakażona nicieniem gleba i sadzone rośliny - tego wystarczy, by sałata nie została zaatakowana tą chorobą.

Mszyce

Mszyce zwykle żerują na dolnej stronie liści a czasem i na rozecie roślin. Z powodu uszkodzeń sałaty przez mszyce, roślina będzie gorzej rosła, nieprawidłowo się rozwijała i straci kolor.

Gąsienice

Są to gąsienice motyli z rodziny sówkowatych. Żerują w glebie i podgryzają korzenie sałaty albo liście. Na liściach składają swoje jaja.

Ślimaki

Ślimaki mogą wyrządzić wiele szkód sadzonkom sałaty. Później odżywiając się i zostawiając pasma śluzu mogą zniszczyć i uszkodzić wygląd zewnętrzny sałaty. Szczególnie niebezpieczne są jesienią. Ważne jest przestrzeganie czystości. Gleba musi być pozbawiona chwastów i brył. Dla rozwoju ślimaków bardzo sprzyjający jest okres mokry i deszczowy.

Odmiany sałaty

Odmiany sałaty głowiastej typu ICEBERG

Sałata głowiasta wiosenno/ jesienna

Wczesno wiosenne, letnie i jesienne odmiany sałaty liściastej.

Nasiona na taśmie

SAŁATA SAHIM * TÊTUE DE NIMÊS * SALAD BOWL - NASIONA NA TAŚMIE
Mieszanka nasion różnych odmian sałaty głowiastej. Jest to warzywo niekaloryczne, o dużej zawartości witamin. Zawierają dużo soli mineralnych, karotenu. Uprawiane latem, wiosna i jesienią.

Uprawiana na zewnątrz i w szklarniach, długo nie przerasta. Wyrasta w ciągu 40-60 dni. Obficie rośnie w dobrze wyrobionej, gliniastej albo piaszczystej, glebie oczyszczonej od chwastów. Wyrywane nie po kolei, a wybiórczo - od największej, by reszta roślin miała lepsze warunki do wzrastania. Zimą sałatę można wyhodować w domu w skrzyniach na parapecie.

Zalety nasion na taśmie: większy, lepszy i bardziej jakościowy urodzaj. Posiane nasiona później nie trzeba przerzedzać, wykiełkowują w równych od siebie odległościach. Taśma wchłania wilgoć z gleby. Przy odpowiedniej wilgotności gleby nasiona wykiełkowują szybciej i jednakowo. Sadzonki rosną bardziej uporządkowanie, odstępy między rzędami są jednakowe, dlatego też w taki sposób zasianą sałatę łatwiej uprawiać, przykrywać folią, pielić. Przed wyściełaniem taśm glebę należy zwilżyć. Wysłaną taśmę z nasionami zasypać glebą i jeszcze raz obficie podlać.
Z taśmy nasion o długości 4 m można spodziewać się około 350 jakościowych roślin i obfitego urodzaju.

SAŁATA GRAND RAPIDS - NASIONA NA TAŚMIE
Jest to warzywo o dużej zawartości witamin. Zawiera dużo soli mineralnych, karotenu. Uprawiane latem, wiosna i jesienią.

Uprawiane na zewnątrz i w szklarniach, długo nie przerasta. Wyrasta w ciągu 35-50 dni.

Najlepiej rośnie w dobrze wyrobionej, gliniastej albo piaszczystej glebie oczyszczonej od chwastów. Wyrywane nie po kolei, a wybiórczo - od największej, by reszta roślin miała lepsze warunki do wzrastania. Zimą sałatę można wyhodować w domu w skrzyniach na parapecie.

Zalety nasion na taśmie: większy, lepszy i bardziej jakościowy urodzaj. Posiane nasiona później nie trzeba przerzedzać, wykiełkowują w równych od siebie odległościach. Taśma wchłania wilgoć z gleby. Przy odpowiedniej wilgotności gleby nasiona wykiełkowują szybciej i jednakowo. Sadzonki rosną bardziej uporządkowanie, odstępy między rzędami są jednakowe, dlatego też w taki sposób zasianą sałatę łatwiej uprawiać, przykrywać folią, pielić. Przed wyściełaniem taśm glebę należy zwilżyć. Wysłaną taśmę z nasionami zasypać glebą i jeszcze raz obficie podlać.
Z taśmy nasion o długości 4 m można spodziewać się około 350 jakościowych roślin i obfitego urodzaju.

Najnowsze odmiany

SAŁATA MAUGLI

Głowiasta sałata lodowa. Okres wegetacji - 77-87 dni. Główki - duże, zielone, kruche, o świetnym smaku. Świeże mogą być przechowywane w lodówce 1,5 miesiąca. Uprawiana na zewnątrz i w szklarniach. Sadzonki na grządkach sadzi się nie głębiej niż rosły w skrzyniach.
Najlepiej rośnie w próchniczej, dobrze przewodzącej wodę glebie.
1 gr - 800-1200 nasion.
SAŁATA KAGRANER SOMMER
Średnio wczesna odmiana głowiastej, masłowej sałaty. Wyrastają średniej wielkości, ładne główki sałaty. Długo się przechowują, nie formuje kwiatostanów. Sadzona z rozsady, albo bezpośrednio wysiewana do gleby.
Nadaje się do uprawiania na zewnątrz wiosną i jesienią.
Najlepiej rośnie w pulchnej, żyznej glebie.
1 gr - około 800-1200 nasion.

SAŁATA MERVEILLE D'HIVER

Odmiana głowiastej, masłowej sałaty. Okres wegetacji - 52-57 dni. Głowy sałaty jasno zielone, o lekko kędzierzawych liściach.
Uprawiana w szklarniach i na zewnątrz. Wysiewana od lipca do października. Bardzo odporna na mrozy. Można wysiewać jesienią. Wysiewana bezpośrednio do gleby albo sadzona z rozsady.
Najlepiej rośnie w pulchnej, żyznej glebie.
1 gr - 800-1 200 nasion.

SAŁATA AUSTRALISCHE GELE

Średnio wczesna odmiana sałaty liściastej o szybko wyrastających i odrastających liściach. Okres wegetacji - 50-60 dni. Liście kruche, faliste, zrywa się też odrosty. Bardzo użyteczna, o przyjemnym smaku, nadaje się do sałatek. Dobrze rośnie w słonecznym miejscu.
Można wysiewać na zewnątrz jak i w szklarniach.
1 gr - około 800-1200 nasion.

Przepisy
Bardzo smaczne, zdrowe i orzeźwiające sałatki

Składniki: oliwa z oliwek, ogórek, koper, ser feta i kiełki pszenicy. Ogórek należy zetrzeć na tarce o grubszych oczkach, odcisnąć sok, dodać ser, posypać koperkiem i kiełkami pszenicy, a następnie wszystko zalać oliwą. Talerze można wyścielić liśćmi sałaty i na nie nakładać sałatkę. Przepis Galiny Jagello.

Wiosenna sałatka

Składniki:
Sałata
Szczypiorek
Ogórki
Koperek
Rzodkiewka
Ugotowane jajka
Twaróg
Sól, pieprz

Przygotowanie:
Warzywa, zieleninę i jajka rozdrobić, dodać twaróg, posolić i doprawić pieprzem, a następnie wszystko wymieszać. Prosto, ożeźwiająco, smacznie i zdrowo. Przepis Loretos Žvibaitės.

^ASA.LT