Jedzenie jest dużą przyjemnością, a jedzenie potraw wczesną wiosną doprawionych naturalnymi przyprawami ziołowymi z własnego ogródka- to jeszcze większa przyjemność.

Przyprawy dodają potrawom nie tylko smaku, ale także swoistego aromatu. Ponadto, przyprawy ziołowe maja właściwości lecznicze, świeże liście są doskonałym źródłem antyoksydantów, w ziołach obecne składniki przeciwbakteryjne utrzymują prawidłową mikroflorę jelit.

Ze względu na to, że przyprawy ziołowe dobrze rosną w pojemnikach, mogą być uprawiane na parapecie w kuchni przez cały rok. Jeżeli dotychczas kuchnię nie zdobiły zielone rośliny, wczesna wiosna jest najlepszym okresem, aby zadbać o własny „ogródek".

Uprawianie przypraw ziołowych na parapecie

Do uprawiania przypraw ziołowych nadają się różne pojemniki. Najczęściej w naczyniu uprawia się: pietruszkę, oregano, różnych rodzajów tymianek , liściasty czosnek, szczypiorek, bazylię, majeranek. Ziołowe przyprawy najlepiej jest sadzić w osobnych pojemnikach, gdyż niektóre z nich posadzone razem mogą ze sobą nie współgrać. Świetnie w domowych warunkach rośnie: bazylia, tymianek, cząber, pietruszka, mięta, melisa, oregano. Z tych wszystkich przypraw najwięcej światła potrzebuje oregano. W okresach mniej słonecznych należy je dodatkowo oświecać lampami o dziennym świetle. W większych pojemnikach można uprawiać melisą, lubczyk, estragon.
Pojedynczo w pojemnikach czy doniczkach są zazwyczaj uprawiane przyprawy wysoko rosnące - rozmaryn, cząber i wawrzyn szlachetny.

Najlepszym miejscem do uprawy przypraw jest parapet w najbardziej słonecznym miejscu. Najczęściej jest to południowe albo zachodnie okno. Światła ze strony północnej do uprawy przypraw zazwyczaj nie wystarcza. Najbardziej odpowiednią temperaturą w dzień jest +15-20°C , w nocy może spaść do +5°C.

Ważne jest, by zioła otrzymywały wystarczająca ilość światła i świeżego powietrza, z tego względu należy częściej otwierać okno natomiast unikać przeciągów.
Pojemnik musi mieć około 10-15 cm wysokości. Na dnie pojemnika umieścić należy warstwę drenażową z grubego żwiru (około 2-3 centymetrów). Najlepiej używać jakościowego przesianego i dezynfekowanego gruntu albo kompostu. Większość przypraw ziołowych lubi pulchną ziemię, dlatego do gruntu jest dodawany przesiewany piasek. Najlepszą proporcją jest zmieszanie wszystkich składników po równo: ziemię, kompost, piasek.

Nasiona roślin ziołowych przez kilka minut należy zamoczyć w roztworze nadmanganianu potasu a następnie spłukać wodą. Wysiewa się nasiona w lutym a następnie przesadza się w kwietniu, czerwcu, sierpniu. Latem najbardziej aromatyczne przyprawy można wynieść na dwór czy na balkon. Na balkonie wysiewać nasiona można od kwietnia do sierpnia.

Przypraw ziołowych nie należy często podlewać, wystarczy to robić raz na tydzień (kiedy wyschnie górna warstwa gleby) ale obficie. W żadnym wypadku nie można podlewać za dużo, szkodzi to tak samo jak i przesuszenie roślin. Woda do podlewania musi być o temperaturze pokojowej. Jeżeli rośliny znajdują się blisko kaloryferów albo w pomieszczenie jest suche powietrze, należy rośliny spryskiwać czystą, chłodną wodą.

Nawozić przyprawy ziołowe należy ostrożnie. Można nawozić nawozami organicznymi - podlewać rozcieńczonym mlekiem, albo wywarem z trawy.
W większości do przyprawiania potraw używa się kwiatów, liści czy łodygi przypraw ziołowych.

Szykując zapasy przypraw, należy je związać i suszyć w dobrze wietrzonym i słabo oświetlonym pomieszczeniu. Po wysuszeniu gałązki z liśćmi są ścierane i przechowywane w naczyniu czy opakowaniach nie przepuszczających światła.

Bazylia pospolita (Sweet Basil, Базилик , Ocimum basilicum)

Ziołowa roślina, wyrasta do 30-40 cm wysokości. Pochodzi z tropikalnych obszarów Azji i Europy, stosowany jako zioło lecznicze i przyprawa. Jest to jedna z bardziej lubianych przypraw w południowej Europie. Zapach ma ostro aromatyczny, w smaku gorzkawa, po jakimś czasie lekko słodkawa.

Zapach w zależności od odmiany może się różnić - można odczuwać zapach gorzkiego pieprzu, herbaty, goździka, mięty, liścia laurowego, cytryny czy anyżu.
Świeże liście zawierają witaminy C, B1, B2, PP, olejek eteryczny. Rośliny te gromadzą w sobie też fitoncydy, które mają właściwości odstraszania mszyc, przędziorków.
Używana świeża, do potraw gorących dodawana w ostatniej chwili. Rwąc liście na drobne kawałeczki uzyskuje się intensywniejszy aromat niż poprzez krajanie nożem.
Bazylia jest dodawana do wszystkich potraw warzywnych, fasoli, grochu, zup, sosów, potraw pomidorowych, szpinaku. Nadaje się do marynowania grzybów, pomidorów, ogórków i cukinii. Świetnie nadaje się do potraw mięsnych z wątróbki, mielonego mięsna, kiełbas. W kuchni włoskiej często używana do potraw z makaronu.
W kuchniach Europy Południowej niezbędny jest sos Pesto.

Bazylię można uprawiać w warunkach domowych, albo na zewnątrz - wysadzane sadzonki wyhodowane w domu, gdy już jest trochę cieplej. Bazylia lubi próchnice, glebę wilgotną, dobrze przepuszczającą powietrze i wilgoć. Rośliny potrzebują miejsca słonecznego i osłonionego przed wiatrem. Bazylia rosnąca w słonecznym miejscu będzie miała bardziej intensywny zapach.

Do przygotowania sadzonek należy zasiać nasiona w końcu marca - na początku kwietnia. Siać nasiona należy do pojemników wypełnionych mieszanką ziemi i dobrze podlaną na głębokość 0,5 - 1 cm, robiąc między rzędami 5 centymetrowe odstępy. Optymalna temperatura dla zasianej bazylii to 20-28 stopni. Kiełkowanie zaczyna się po 5-8 dniach. Później sadzonki są pikowane do osobnych pojemników. Mieszanka ziemi najlepsza jest z 1 części kompostu i dwóch części torfu. Ziemia musi być cały czas wilgotna, ale nie może być za mokra, gdyż może to spowodować gnicie korzeni. Można też nawozić odżywczą mieszanką (10 l wody, 10 g amoniaku, 10 g superfosfatu, siarczan potasu).

Podlewać należy z rana wodą o temperaturze pokojowej.
Dobierając miejsce zasadzenia bazylii należy pamiętać, że roślina ta wymaga płodozmianu. W tym samym miejscu nie jest zalecane sadzenie bazylii 10 lat z kolei, gdyż rośliny masowo mogą zachorować na fuzariozę (brązowe plamy na liściach).

W ziemi bazylię należy sadzić co 25-30 centymetrów, z 40 centymetrowym odstępem między rzędami. Wysadzane są, gdy nastaną ciepłe dni (koniec maja - początek czerwca). Sadzić należy wieczorem albo w pochmurne dni, po ustaniu upałów, po czym obowiązkowo podlać.
W ciągu pierwszego miesiąca rośliny rosną powoli, potrzebują więcej uwagi. Jeżeli temperatura spada poniżej 20 stopni, rośliny należy przykryć folią. Bazylia potrzebuje ciągłego podlewania, pielenia chwastów, spulchniania ziemi.
W okresie wegetacyjnym dodatkowo trzeba nawozić, pierwszy raz po 10-12 dniach od wysadzenia roślin, drugi - po upływie następnych 2-3 tygodni. Do nawożenia używa się roztworu: 10 litrów wody, 20 g nitrofoski - 5 l roztworu na 1 metr kwadratowy.
W celu uzyskania dużo zieleni, należy pobudzać roślinę do rozgałęziania się poprzez łamanie górnych gałązek.

Suszyć zieleninę trzeba w słabo oświetlonym i przewiewnym miejscu. Wysuszone liście należy zetrzeć i przechowywać w zamkniętych pojemnikach w ciemnym miejscu.

Melisa lekarska (Melissa officinalis, Мелисса, Lemon balm)

Melisa lekarska to bylina wieloletnia (w języku greckim - trawa pszczół), dorasta do 30-80 centymetrów wysokości. Melisa często jest zwana cytrynowym zielem. Uważa się, że pochodzi ze Wschodu, w Europie była używana przez Greków i Rzymian. Zamach i aromat ma orzeźwiający miętowo-cytrynowy, w smaku przypomina cytrynę. Bogata w karoten i witaminę C.

Świeże listki są dobrym wzbogaceniem sałatek, sosów, warzyw, wszystkich rodzajów zup, używa się jej także do potraw z drobiu i ryby. Świetnie nadaje się do potraw z cielęciny, wieprzowiny, baraniny i dziczyzny, do potraw z mleka i jaj oraz zup z grochu i ziemniaków. Tę przyprawę zaleca się dodawać w ostatniej chwili przygotowania potraw. Świetnie nadaje się do herbat.

Dla melisy należy wybrać ciepłe, słoneczne i osłonięte od wiatru miejsce. W jednym i tym samym miejscu może rosnąc do 10 lat. Lubi być uprawiana w gliniastej albo piaszczystej żyznej glebie o ograniczonej wilgotności.

Rodzinie wystarczą 8-10 roślin, dla takiej ilości potrzebne jest wiadro kompostu, 2 szklanki popiołu drzewnego, 10 g superfosfatu i 10 g siarczanu potasu.
Melisę można sadzić bezpośrednio na zewnątrz lub, chcąc uzyskać wcześniejszy urodzaj, wyhodować sadzonki w domu. W domu siać można już w połowie marca, a w końcu maja wysadzić na zewnątrz. Sadzić melisę należy tak, by z boków miała po 30 cm odstępu.

Uprawa jest w miarę prosta: usuwać chwasty, spulchniać glebę 3-4 razy w ciągu lata, podlewać raz na tydzień. Kilka razy nawozić roztworem z krowiego gnoju (1:10). Zimą można przykryć albo przesadzić do pojemnika (20x20) i cieszyć się melisą przez całą zimę.

Zrywać można przed kwitnięciem lub w okresie rozkwitania. Do potraw używane są świeże liście i pędy. Najlepiej ścinać przed kwitnięciem, gdyż wtedy ma szczególnie mocny aromat.

Tymianek (Thymus, Thyme, Тимьян, чабрец)

Istniej około 350 odmian tymianku, używany jest jako przyprawa, lek albo dekoracja roślinna. Listki mogą być srebrne, ciemno zielone, żółte z niedużymi fioletowymi, jasno różowymi albo różowymi kwiatkami. Do przypraw i jako roślinę leczniczą uprawia się najczęściej o przyjemnym i ostrawym smaku Tymianek pospolity (Thymus vulgaris) i Tymianek piaskowy (Thymus serpyllum), bardziej liściasty jest Tymianek cytrynowy (Thymus citriodorus), świetnie nadający się do potraw rybnych. Głównym elementem terapeutycznym tymianku jest tymol, który ma właściwości antyseptyczne, grzybobójcze i bakteriobójcze.

Gałązki tymianku daje się do zup i sosów, nadają się również do potraw mięsnych i drobiowych. Współgra też z dziczyzną i baraniną. Dodawany jest też przy konserwowaniu pomidorów, ogórków, cukinii, jabłek. Dodaje pikantnych walorów smakowych podrobowym daniom, pasztetom. Dodawany jest też do ciast. Świeże i suche listki używa się do wędzonych potraw, kiełbas i serów. Gałązka tymianku świetnie zmienia smak octu czy oleju. Herbata z tymianku od dawna jest uznawana jako narzędzie terapeutyczne.

Tymianek sadzić należy w słonecznym miejscu, uwzględniając to, że przez następne kilka lat nie będzie przesadzany i czy nie przeszkodzi obok rosnącym roślinom. Jest mało wymagający co do gleby, wyhodować go można i w naczyniu i na dworze. Potrzebna jest lekka i sucha gleba, którą wcześniej dobrze jest nawozić dobrym kompostem. Przy cięższej glebie należy zrobić warstwę drenażu z warstwy żwiru, na która następnie wsypuje się glebę wymieszaną z piaskiem. Glebę gliniastą mieszać trzeba w proporcji 1:2 (1 gleby:2 piasku).

Tymianek sieje się w połowie marca, robić to należy mieszając nasiona tymianku z piaskiem i wysiewać na przygotowanej lekkiej glebie, nasiona muszą być na głębokości około 1 cm. Jeżeli wysiewa się nasiona bez domieszki piasku, należy je następnie zasypać 1 centymetrową warstwą piasku. Temperaturę utrzymywać należy na poziomie 20-25 stopni, kiełki będą widoczne po 15-20 dniach. Pędy na początku są bardzo drobne, chwasty trzeba usuwać bardzo ostrożnie. Sadzić tymianek należy w odstępach 25-30 centymetrowych, a między rzędami - 35-50 centymetrowych. Na zewnątrz tymianek wysiewa się w drugiej połowie kwietnia, a sadzonki - w maju. Dla tymianku cytrynowego należy dobrać takie miejsce, gdzie zimą wiatr nie będzie zwiewał śniegu.

Najlepszy aromat tymianek ma tuż przed kwitnięciem. Dlatego zazwyczaj jest ścinany w tym okresie razem z kwitnącymi wierzchołkami, rzadziej tylko same listki. Suszony w stałej temperaturze 30-35 stopni, co jakiś czas przewracany. W domowych warunkach suszony małymi wiązkami, zawieszony w wietrzonym ale ciemnym pomieszczeniu. Dobrze wysuszony nie powinien stracić walorów zapachowych i koloru. Po wysuszeniu przechowywany w szklanych naczyniach w ciemnym miejscu.
W odróżnieniu od większości przypraw ziołowych, tymianek w przygotowywanych potrawach, wymaga więcej czasu na odsłonięcie swoich walorów smakowych i zapachowych. Dodawany jest do potraw na początku ich przyrządzania, w płynnych potrawach dodawany 15-20 minut przed zakończeniem przygotowania potrawy.

Oregano (Origanum vulgare, Oregano, Душиц)

We Włoszech prawdziwy sos pomidorowy czy pizza neapolitańska nie byłaby nic warta bez dodatku oregano. Uprawia się kilka odmian oregano, natomiast oregano pospolite (Origanum vulgare) jest jednym z lepszych w zastosowaniu w kuchni. Świetnie nadaje się do przyprawiania sałatek, potrawach ziemniaczanych, fasolowych, mięsnych, kiszenia czy konserwowania ogórków. Dodaje aromatu wędzonym produktom, kiełbasom, kwasowi. Nie będzie się rozczarowanym po dodaniu oregano do potraw z produktów i owoców morza, gulaszu i potraw z jaj. Współgra również z innymi potrawami, szczególnie z czarnym pieprzem, bazylią i majerankiem.
Oregano ma szerokie zastosowanie w medycynie, między innymi do poprawy trawienia, oddawania moczu i pocenia się, działa wykrztuśnie. Działa jak środek przeciwbólowy, uspakajający dla systemu nerwowego, zatrzymuje krwawienie. Pomaga przy zapaleniu oskrzeli, chorobach nerek, zapaleniu wątroby, reumatyzmie, paraliżu i problemach oddechowych.

Roślina zawiera dużo kwasu askorbinowego i olejków eterycznych.
Wywar z oregano łagodzi bóle głowy i bezsenność (nacieranie i mycie głowy wywarem). Żuć listki oregano zaleca się w przypadku bólów zęba, paradontozy, czyszcząc zęby z nalotu, stanach zapalnych jamy ustnej czy gardła. Kompresy z wywaru oregano pomagają w leczeniu ropni.

Wysuszone oregano odstrasza mole. Mrówki unikają miejsc w pobliżu oregano.
Rozmnażać oregano można za pomocą nasion, wysiewając je na zewnątrz do gleby. Miejsce dla oregano musi być słoneczne, choć część dnia może być w cieniu. Glebę do sadzenia należy przygotować już jesienią, musi być przekopana, oczyszczona z chwastów i korzeni, przekopana z dodatkiem kompostu i 15-20 g superfosfatu na jeden metr kwadratowy.

Glebę w grządce należy bardzo dobrze spulchnić, gdyż nasiona są bardzo małe, następnie glebę podlać i zasiać nasiona na głębokości 0,5-1 cm. Odstępy między rzędami - 25 cm. Wykiełkowuje po 2-3 tygodniach, pędy bardzo delikatne, chwasty muszą być wyrywane bardzo ostrożnie. Gdy trochę podro śnie, należy je przerzedzić zostawiając odstępy co 15-20 cm, wyrwane oregano można przesadzić w inne miejsce.

Z tego względu, że nasiona oregano są bardzo drobne i rosną bardzo wolno, warto je zacząć uprawiać na początku w domu. W domu wysiewa się oregano do pojemników wypełnionych przesianą, pulchną, żyzna glebą na głębokości 0,5-1cm. Temperatura w pomieszczeniu musi być około 18-20 stopni. Wysadzane na zewnątrz po kilku miesiącach, po ustąpieniu mrozów.

W kuchni używa się zieleninę oregano, natomiast do suszenia i zastosowań leczniczych - kwiaty, które kwitną w lipcu. Ścinać należy 20 centymetrowe pędy z kwiatami w słoneczny, suchy dzień. Suszyć najlepiej w wietrzonym pomieszczeniu (np.: na ganku), na papierze albo płótnie, co jakiś czas obracając rośliny. Temperatura nie może być wyższa niż 40 stopni, w przeciwnym wypadu wyparują olejki eteryczne. Jeżeli schylana gałązka się łamie, znaczy, że jest wystarczająco sucha. Wysuszone oregano przechowywane jest w szklanych naczyniach, w ciemnym miejscu.

ASA.LT