Słynny francuski smakosz Anthelme Brillat-Savarin mówił: " Zaproszenie do swego domu gości oznacza, że jesteś odpowiedzialny za jego szczęście i miły pobyt przez ten cały czas, który gość spędzi w Twoim domu". By wszystko przebiegało płynnie, należy nie tylko poczęstować gościa dobrym jedzeniem, ale zadbać też, by jedzenie było podane estetycznie i jak najbardziej zachęcająco. Nawet, jeżeli jedzenie nie jest jakieś szczególne, można je takim zrobić, wystarczy tylko pięknie nakryć stół.

Ogólny wygląd stołu zależy od tego, jak będą rozmieszczone naczynia i sztućce (talerze, noże, widelce, itd.) oraz rozłożenia dań na porcje. Zastawa stołowa dla jednej osoby nazywana jest kompletem.

W każdej kulturze zasady nakrywania stołu są inne. Na sztukę nakrywania stołu może wpływać wiele czynników:

1. Kraj
2. Region kraju
3. Zwyczaje etniczne
4. Miejsce, w którym nakrywa się stół (restauracja, dom, sala bankietowa, miejsca zabytkowe)
5. Menu

Bez względu na to, czy są w domu srebrne sztućce czy nie, jest ich dwanaście czy sześć, czy też w większości przypadków na przyjęcia pożycza się część zastawy u sąsiadów czy rodziców, najważniejszym jest ułożenie na stole talerzy, sztućców, szklanek i serwetek nie chaotycznie a w odpowiednim porządku. W taki sposób nakryty stół wygląda porządnie i oficjalnie. Odpowiednio nakryty stół pomoże uniknąć chaosu przy spotykaniu gości, gdyż będzie wyraźnie widoczny komplet zastawy osobno dla każdego gościa. Tak przygotowany stół zagwarantuje każdemu gościowi odpowiednią ilość noży, widelców, talerzy i szklanek.

W Średniowieczu, gdy jeszcze nie używano widelców, nakrywanie do stołu nie istniało, gdyż każdy gość przychodząc na obiad czy kolację, przynosił ze sobą swój nóż (widelec jako część zastawy został wprowadzony we Włoszech w XI wieku, a do Francji przywędrował, jak się uważa, najprawdopodobniej w walizce Catherine de Medici). Zwyczaj i sposoby nakrywania do stołu zaczęły się rozwijać w epoce wiktoriańskiej (XIX w. Wielka Brytania), gdy rodzinne i społeczne obiady stały się bardzo ważnymi, szczególnie w Anglii. Stół u bogatych anglików był nakrywany zbyt skomplikowanie. Obecnie nie należy wpadać aż w takie skrajności, ale poznanie kilku podstawowych zasad może sprawić, że oficjalnie, elegancko nakryty stół będzie wyglądał lekko i przyjemnie.

Wszystkim wiadomo, że tradycyjnie stół przykrywa się tkaniną. Obrusy pojawiły się w Rzymie i w Średniowieczu, symbolizowały bogactwo i godność. Przed kilkoma wiekami stół był nakrywany kilkoma obrusami jeden na drugi i po każdym posiłku były po jednym zdejmowane. Jest to nadal stosowane w niektórych krajach nawet dzisiaj, na przykład w Północnej Afryce. Na początku XVII wieku Anglia słynęła z bardzo dobrych drewnianych stołów, więc chciano je pokazywać. Dlatego modne tam stały się sprowadzone, jak się uważa przez londyńskiego kupca, serwetki, nazywane „D'Oyley", których zaczęto używać przy nakrywaniu stołów.

Talerz obiadowy jest płaski, jego przodkiem była drewniana płaska deska, na której układano chleb. Przy nakrywaniu do stołu ustawiany jest po środku, z prawej strony układa się nóż i łyżkę, a z lewej dwa widelce. Naczynia i sztućce są ustawiane w taki sposób, by wygodnie z nich było korzystać i nimi się posługiwać w czasie posiłku. Ostrze noża musi być zwrócone w stronę talerza. Widelce: duży obiadowy i mniejszy do sałatek powinny być ułożone z lewej strony talerza w takiej kolejności, jak będą używane, od strony zewnętrznej w kierunku talerza (bliżej talerza - widelec obiadowy, a za nim - widelec sałatkowy). We Francji widelce i łyżki są układane obrócone - „ząbki" widelca i krawędzi łyżek są skierowane do dołu.

Szkło: dwa kieliszki, większy - na wodę i mniejszy na wino, muszą być ustawione nad nożem, kieliszek na wino powinien stać po prawej stronie od szklanki na wodę. Jeżeli będzie serwowana kawa, wówczas filiżanka powinna być ustawiona po prawej stronie talerza razem z kieliszkami albo z lewej strony nad talerzem, przed talerzem z chlebem. Do XIX wieku szklanki i kieliszki nie były włączone do zastawy stołu, stały one na brzegu i były podawane przez służbę napełnione już napojem.

Uważa się, że łyżki, widelce i noże powinny być pośrednikami między jedzeniem a palcami. Przybory stołowe nie mogą być mocno ściskane w pięści. Wyglądałoby to nieestetycznie i niemiło.

Na prawo od widelców może być ustawiony talerz z chlebem i talerz z masłem, na którym skośnie (bliżej górnej części talerza) powinien leżeć nóż przeznaczony do smarowania masła. Chociaż zwykle na oficjalnych przejęciach, bankietach masło nie jest serwowane, a chleb jest podawany w kilku rodzajach w osobnym naczyniu.

Do deserów używa się deserowej łyżeczki leżącej z prawej strony i deserowego widelczyka z lewej. Sztućce do deserów układane są poziomo nad obiadowym talerzem. Deserowa zastawa może być podana i ułożona po spożyciu głównego dania.

Wino może być podawane w butelce, a wszystkie inne napoje (woda sok i inne alkohole) powinny być przelane do dzbanków i karafek.

Co jest potrzebne do tego, by stół spełniał wszelkie zasady etykiety?

1. Obrus i serwetki muszą być śnieżnobiałego koloru albo przynajmniej w kolorach pastelowych, by nie przyćmiły dań.
2. Szklane naczynia muszą być czyste i niekolorowe, by dobrze był widoczny kolor napoju
3. Talerze obiadowe (eleganckie albo przeznaczone do codziennego użytku) nie mogą być zbytnio udekorowane, gdyż oceniać należy nie tylko smak potrawy, ale i jej piękno.
4. Pięknym dekorem są skromne kwiatki. Natomiast nie wolno ze stołu obiadowego stworzyć „dżungli". Zapraszając gości zazwyczaj chcemy przy stole porozmawiać, więc kwiaty nie mogą stać się rozdzielająca barierką między gospodarzami a gośćmi.
5. Blask płonących świec tworzy intymną, przytulną atmosferę. Wielkość i kształt świec zależy od gustu, natomiast ważne jest, by też z tym elementem nie przesadzić.
6. Bez względu na to, z jakiego metalu są sztućce, muszą być ułożone w odpowiedniej kolejności. Z prawej strony talerza musi leżeć łyżka i nóż, skierowany ostrzem do talerza. Z lewej strony talerza - widelec i serwetka. Nad talerzem poziomo ułożone - deserowy widelec i nóż, którego ostrza musza być skierowane do talerza. Jeżeli jest potrzebna to i deserowa łyżeczka, która może być przyniesiona wraz z deserem, albo ułożona nad deserowym widelcem.

1. Kieliszki ustawiane są na prawo od talerza w porządku malejącym: do wody, wina i na koniec do wina deserowego. Lampka na wino deserowe może być przyniesiona wraz z deserem.
2. Jeżeli jest serwowany na talerzyku chleb, musi on być ustawiony na lewo od widelca.
3. Na koniec obiadu talerze zabierane są z lewej strony, a czyste podawane z prawej.
4. Należy pamiętać o ustawieniu na stole przypraw (sól i pieprz).

Co i gdzie ustawia się na stole oraz jakie kieliszki do czego służą.

Podstawowa zasada - najpierw używa się krańcowych sztućców i stopniowo następnych „idąc" w kierunku talerza. Najpierw łyżka, potem nóż do ryby i widelec, następnie zwyczajny nóż i widelec.

A - Serwetki
B - Podstawowy talerz
C - Talerz na zupę na podstawowym talerzu
D - Chleb z masłem z osobnym nożem do smarowania masła
E - Kieliszek do wodę
F - Kieliszek do białego wina
G - Kieliszek do czerwonego wina
H - Widelec do ryby
I - Widelec do obiadu
J - Widelec do sałatki
K - Nóż do obiadu
L - Nóż do ryby
M - Łyżka do zupy
N - Deserowa łyżeczka i widelec do ciasta

Zaleca się widelec do sałatek (J) układać na lewo od widelca do obiadu (I). Natomiast w tym nakryciu widelec do obiadu jest ułożony tak, by był użyty przed widelcem do sałaty.

Rodzaje kieliszków pod względem napojów

Znawcy win twierdzą, że każde wino, ujawni swój aromat i swoisty smak, jeżeli będzie pite z przeznaczonego do tego kieliszka. Wąski kieliszek dla burgundzkiego wina zapewni brak dostępu powietrza z pomieszczenia, poza tym nie tak szybko ulotni się jego aromat. Nóżka kieliszka powinna być jak najwyższa, by ciepło rąk nie wpłynęło na temperaturę wina.

Woda/brandy/białe wino/burgundzkie wino (czerwone) / musujące wino/czerwone wino

• Woda: kieliszek z krótką nóżką. Taki kieliszek należy trzymać za nóżkę, by zachować temperaturę wody.
• Brandy: kieliszek mocno zjeżający się w górze. Brandy należy poobracać w kieliszku, po czym wziąć kieliszek obiema rękoma, przy takim sposobie picia brandy ujawni swój prawdziwy aromat i smak.
• Białe wino: mniejszy kieliszek zwężający się w górze, by utrzymywał aromat wina. Kieliszek należy trzymać za nóżkę, by nie ogrzewać wina.
• Burgundzkie (czerwone) wino: wysoki, ale i szeroki kieliszek, by wino rozwinęło swój pełny aromat. Nóżka kieliszka jest ciut wyższa niż w kieliszku dla wina białego.
• Wino musujące (szampan): wąski kieliszek na wysokiej nóżce.
• Czerwone wino: największy ze wszystkich kieliszków. Taki kieliszek należy trzymać za nóżkę u samej góry.

Na jaką ilość osób może być przystosowany nasz stół?

Są święta, na przykład Bożego Narodzenia, urodziny, kiedy ludzie są przyzwyczajeni do ciasnego siedzenia przy stole. Natomiast zapraszając gości na oficjalny obiad i chcąc, by się czuli komfortowo i dobrze, a nie ma możliwości posadzenia wszystkich przy stole, wówczas lepszym rozwiązaniem będzie szwedzki stół. Szwedzki stół pozwoli gościom czuć się swobodnie i wygodnie. Każdy będzie mógł używać noża i widelca nie popychając łokciami siedzących obok sąsiadów.

O dekoracyjnych talerzach.

Duże ozdobne talerze upiększają stół, natomiast bezpośrednio na nie nakłada się żywności. Na takie talerze podaje się dania, w których potrawy są wewnątrz, czyli jakoś zapakowane, owinięte, na przykład ryba owinięta folią. Dekoracyjne talerze na stole ustawia się z dwóch powodów: estetycznego i praktycznego. Estetyczny - ozdobny talerz zdobi stół, praktyczny -dzięki ozdobnym talerzom obrus jest podwójnie chroniony.

Pomysły, jak tanio i elegancko nakryć stół do obiadu

Nakrycie do stołu dla dwóch osób, czy trochę więcej, nie musi drogo kosztować. By stół wyglądał ślicznie, nie trzeba srebrnych sztućców czy kryształowych kieliszków. Potrzeba tylko odrobinę wyobraźni i kreatywności. Oto kilka wskazówek, które można wykorzystać:

1. Kwiaty. Zdobienie stołów kwiatami to stara tradycja, należy do klasyki, którą wszyscy doceniają nawet w dzisiejszych czasach. Zaleca się wybrać niski wazon, by goście mogli się nawzajem widzieć bez przeszkód. Nie potrzeba wiązanek kwiatów, wystarczy i jedna rozkwitnięta róża, a stół będzie wyglądał naprawdę świątecznie.

2. Świece. Jeden świecznik na środku stołu na pewno będzie cudowną ozdobą. Pięknie wyglądają pływające świece w szklanym naczyniu. Nie nadają się do ozdoby stołów świece zapachowe, gdyż będą konkurowały z zapachem potraw, a to może nie podobać się gościom.

3. Serwetki. Serwetki materiałowe dodają elegancji i oficjalnego nastroju. Natomiast nie mając serwetek materiałowych można użyć papierowych. Złożone z odrobiną fantazji papierowe serwetki należy położyć na talerzu.

4. Dary natury. Zielony kolor ożywia otoczenie, można więc udekorować stół wiosennymi gałązkami drzew czy krzewów, które dopiero się zazieleniły. Potrzeba tylko odrobiny wyobrażani i stół będzie wyglądał cudownie.

5. Obrusy z tkaniny. Przed rozkładaniem obrusu na stole należy go dokładnie wyprasować. Po wyjściu gości natomiast od razu wrzucić go do pralki.

6. Prezenciki. W celu miłego zaskoczenia można przy każdym talerzu położyć jakiś drobny prezent. To nie tylko pięknie wygląda, ale będzie też miłą niespodzianką dla gości.

Przygotowała: Rūta Šantaraitė