Jeśli chcecie estetycznie ogrodzić swoją działkę, jednak nie podobają się wam drewniane albo kamienne ogrodzenia, zasadźcie żywopłot.

Żywopłoty stały się popularne w XVIII w. we Francji, gdy zaczęto sadzić parki i zainteresowano się drzewoznawstwem.

Dostojnicy i bogaci właściciele ziemscy swe posesje ogradzali chroniącymi przed wiatrem żywopłotami, które z kolei pod swoją opiekę przyjmowały pierzastych (bażanty, kuropatwy i inne ptaki). Doświadczeni ogrodnicy uważali, iż mądrze rozplanowany i właściwie wyhodowany żywopłot jest bardziej długowieczny i niezawodny niż najmocniejszy płot.

Co to jest żywopłot? To liniowe zasadzenie jednego lub dwóch rzędów drzew bądź krzewów w bardzo małej odległości od siebie. Według wysokości żywopłoty dzieli się na niskie - od 0,5 do 1 metra, średnie - 1 - 1,5 metra i wysokie - wyższe niż 2 metry. Żywopłoty niższe niż pół metra wykorzystuje się do zaznaczania ścieżek, kwietników, trawników czy klombów.

Według swej formy żywopłoty mogą być wolno rosnące i przycinane (formowane). Najczęściej przycinane są niskie żywopłoty, jednak nie rzadko zdarzają się przypadki, gdy artystycznie formuje się również żywopłoty wysokie. Żywopłoty z ładnie kwitnących krzewów i drzew, dających ozdobne owoce, są przycinane rzadziej (często przy przycinaniu pogarsza się kwitnięcie i ilość przynoszonych owoców). Za wyjątkowo mocne i godne zaufania uważa się żywopłoty nieprzechodnie.

Najlepszą ochronę zapewniają żywopłoty przycinane: mogą stać się takie gęste, że nie prześlizną się przez nie nawet najdrobniejsze zwierzątka.

Żeby zasadzone rośliny dobrze się rozwijały, bardzo ważne jest prawidłowe przygotowanie gleby. Robi się to jesienią, od razu po zżółknięciu liści drzew.

Wzdłuż projektowanego żywopłotu zgodnie z rozciągniętą linką kopie się 40 - 60 centymetrowy rowek. Szerokość rowu zależy od ilości rzędów. Żywopłot jednorzędowy wymaga rowu o szerokości 50 - 60 cm, a dwurzędowy - 80 - 100 cm lub szerszego. Na dno sypie się z góry skopaną ziemię (jest ona bardziej urodzajna), również nakłada się obornik, kompost albo torf. Nawozić obornikiem nie można tylko drzewa z rodziny iglastych, zwłaszcza jodłę albo jedlinę. Najlepiej zasadzać 2 - 3 letnie sadzonki, jeśli są to drzewa iglaste, sadzonki powinny być 3 - 4 letnie. Dorosłe rośliny wykorzystywane są tylko przy wolno rosnących i cennych drzewach iglastych oraz przy niektórych rodzajach krzaków (oliwce, róże, itp.).

Rośliny sadzi się w taki sposób, żeby szyjka korzeni była równa z powierzchnią ziemi albo 1 - 2 cm głębiej. Rozmieszczenie roślin zależy od ilości rzędów, prędkości rośnięcia i charakterystyki rozwoju korzeni. Szybko rosnące rośliny sadzi się rzadziej, wolno rosnące zaś - gęściej. Gdy sadzi się jeden rząd, między sadzonkami należy zostawić 20 - 25 cm odstępy, a gdy żywopłot ma dwa rzędy - 30 - 50 cm, natomiast między rzędami - 30 - 60 cm. Żeby zasadzone rośliny miały podporę, wzdłuż linii, na wysokości 30 - 50 cm nad ziemią, można zamontować długą deskę. Jedno - rzędowe żywopłoty można tworzyć z roślin o gęstych korzeniach i dających wiele sęczków, mogą to być wszelkiego rodzaju tawuły, głogi, porzeczki alpejskie i inne. Dwurzędowe żywopłoty sadzi się z roślin o „kruchych" korzeniach (żółta akacja, rokitnik i inne).

Szczególny rodzaj żywopłotów to wspomniany wcześniej nieprzechodni żywopłot - bardzo gęsty i nieprzepuszczalny. Można go wyhodować w taki sposób: w jednym rzędzie sadzi się te rodzaje drzew (najpierw - głóg), których gałązki mogą się łatwo zrosnąć. Odstępy między roślinami nie powinny być większe niż 15 - 20 cm. Albo od razu przed sadzeniem, albo w pierwszym roku hodowli drzewka są przycinane, zostawiając nad powierzchnią ziemi 10 centymetrowe sęczki. Następnej wiosny na gałązkach pojawiają się sęczki. Spośród nich zostawia się najmocniejsze i te, które są rozłożone na płaszczyźnie przyszłego żywopłotu, pozostałe ścina się pod kątem 40 - 50 stopni do horyzontu i krzyżuje się z sęczkami sąsiednich roślin przed ich złączeniem naciąwszy korę. Używając tego sposobu, rośliny szybciej zrastają się jedna z drugą. Wierzchołki sęczków nad miejscem złączenia ścinane są wzdłuż linii równoległej do poziomu gleby. W następnych latach proces powtarza się z innymi mocnymi, nowymi sęczkami. Takim sposobem w ciągu kilku lat u zyskuje się gęsty i nieprzepuszczalny żywopłot. Wyhodowany żywopłot należy co roku regularnie przycinać.

Pielęgnacja żywopłotu

Żywopłot tylko wtedy może dobrze „wykonać swoją pracę", gdy jest regularnie i właściwie pielęgnowany. W pierwszym roku po zasadzeniu należy go regularnie podlewać, rozpulchniać ziemię i pleć. Podstawową pielęgnacją żywopłotu jest przycinanie. Sztukę figurowego przycinania żywopłotów zapoczątkowali ogrodnicy Starożytnego Rzymu. Z krzaków „robili" geometryczne i architektoniczne figury. Wszystko to możecie wykonać również w swoim ogrodzie, przecież wiele rodzajów drzew jest bardzo plastycznych i chcąc można nadać im dowolną formę.

Jednak nie wszystkie rośliny można przycinać i skracać. Na przykład, jeśli mający kompaktową i gęstą koronę świerk doskonale poddaje się przycinaniu, to nie można tego powiedzieć o rzadkiej sośnie, gdyż zaczyna schnąć i łamie się pod ciężarem śniegu. Zatem, rośliny mające rzadki i skromny wianek po prostu nie nadają się do formowania. Z kolei większość krzaków można z powodzeniem przycinać i skracać (patrz niżej przedstawione opisy roślin).

Pierwsze przycinanie wykonuje się w drugim roku po zasadzeniu żywopłotu. Rośliny przycina się jesienią, po zrzuceniu przez nie liści. Można przycinać również latem - kilka razy z boków i czasami ścinając wierzchołki.

Regularne przycinanie w ciepłym okresie przesądza rośnięcie nowych sęczków ze znajdujących się w dolnej części krzaka „śpiących" oczek, co nie pozwala na przerzedzenie się dołu żywopłotu. Pierwsze letnie przycinanie należałoby wykonać na początku czerwca. Wzdłuż całej linii naciąga się linę i każdego roku podnosi się ją o 4 - 6 cm, do tego czasu, aż zostanie osiągnięta pożądana wysokość. Bardzo często z powodu niewłaściwego przycinania w wysokich żywopłotach dobrze rośnie tylko górna część krzaków, a dolna na skutek niewystarczającego oświetlenia jakby obumiera. Takim żywopłotom należy nadać formę stożka albo trapezu, żeby pochyłość bocznych stron do horyzontu była około 70 stopni. Należy również regularnie powycinać suche i chore gałęzie, grube mało rozłożyste sęczki.

Rośnięcie nowych sęczków stymuluje regularne nawożenie i podlewanie. Stare liście zbiera się i kompostuje, później można nimi nawozić żywopłot. Dobre wyniki daje również wiosenne - letnie nawożenie nawozem azotowym.

Błędy w hodowli żywopłotu

Niewłaściwe zasadzenie roślin i nieodpowiednia pielęgnacja żywopłotu:

• Na przykład, rośliny zasadzone w zbyt płytkim (do 20 - 25 cm głębokości) rowie, w suchej glebie, bez nawożenia. Korzenie roślin były przesuszone i źle rozmieszczone podczas sadzenia, a gleba naokoło zasadzonych roślin nie zagęszczona.
• Jeśli żywopłot jest zasadzony w cieniu wysokich drzew w taki sposób, że z biegiem czasu pnie drzew znajdą się w środku żywopłotu.
• Jeżeli krzaki nie dostają wystarczającej ilości światła i pożywienia, po prostu słabo rosną, a żywopłot nie jest równy i wygląda nieestetycznie. Pod drzewami można sadzić niskie żywopłoty, formując je z lubiących cień krzaczków, na przykład, porzeczek alpejskich, tawuł i innych.
• W jednym rzędzie posadzono kilka rodzajów drzew. Żywopłoty z dwóch rodzajów drzew można sformować tylko wtedy, gdy każdy rodzaj roślin sadzi się w oddzielnym rzędzie.
• Żywopłot drzew iglastych zasadzony w trzech albo więcej rzędach. W takim przypadku drzewa rosnące w środku zrzucają igły i wysychają, a usunięcie wyschniętych gałązek z środkowych rzędów jest dostatecznie skomplikowane. Żywopłot z iglaków najlepiej sadzić w jednym albo dwóch rzędach.

Niewłaściwe, rzadkie i wykonane w nieodpowiednim czasie przycinanie

Takie przycinanie przesądza o „wyłysieniu" dolnej części rośliny. Jeśli żywopłot na dole jest zbyt rzadki, należy go odnowić ścinając rośliny „do pnia" - nad ziemią zostawiając tylko kilka centymetrów, i zacząć hodować żywopłot od nowa. Tej procedury nie można stosować tylko w przypadku żywopłotu iglastego.

Jest wiele rodzajów roślin nadających się na żywopłoty. Najlepiej na uformowanie żywopłotów nadaje się zwyczajna oliwka. Jest ona wymagająca wobec gleby, jednak dobrze wytrzymuje obcinanie, tylko przycinać należałoby ją po kwitnięciu i najlepiej jeden raz do roku. Inne rodzaje oliwek nadających się na żywopłoty: perska, węgierska, włochata, amurska oliwka.

Cierń - pomarszczony, cynamonowy, drobno-liściasty, zwyczajny. Wszystkie one nie są wymagające wobec gleby.

Leszczyna albo inaczej orzech - Dobrze rośnie w cieniu, jednak jest wymagający wobec gleby.

Wierzby (purpurowa, łoza) - sadzone są i jako wolne, i jako obcinane żywopłoty, mogą być wąskie, zaplatane.

Jasmin - to krzew dekoracyjny o cudownie pachnących kwiatach. Doskonale wytrzymują przycinanie.

Świdośliwka (wielokwiatowa, kanadyjska, zwyczajna) - dobrze rosną w cieniu, nie są wymagające wobec gleby. Bardzo ładnie kwitną, owoce jadalne.

Wiciokrzew (tatarski, okrągłolistny, niebieskie jagody, jadalny, pozłacany, alpejski i inne) - woli cień, jest mało wymagający wobec gleby, ładnie kwitnie. Dobrze znosi przycinanie.

Trzmielina europejska - dekoracyjne owoce, średnio wymagające wobec gleby.

Jarzębina albo tawuła jarzębolistna - krzak z pachnącymi białymi kwiatami. Potrzebuje dużo wilgoci, szybko rośnie, może rosnąć w cieniu.

Świdwa (syberyjska, czerwona albo biała) - jest bardzo dekoracyjna, wypuszcza wyraziste czerwone sęczki, jagody białe albo czarne, łatwo daje się obcinać.

Pęcherznica - wysoki krzak, kwitnący dekoracyjnymi kwiatami. Dobrze znosi przycinanie.

Rośliny przeznaczone do formowania obcinanych żywopłotów

Świerk (zwyczajny, kaukaski, biały albo kanadyjski, kolczasty) - dzięki obcinaniu pięknieją, gęstnieją, formują się wysokie i średnie, gęste i nieprzepuszczalne żywopłoty. Sadzi się je w glebie gliniastej.

Tuja zachodnia - można z nich formować gęste wysokie, średnie i niskie żywopłoty. Je również należy sadzić w gliniastej glebie.

Żywopłot z tui

Tawuła (białokwiatowa, środkowa, ostrolistna, średnia, nippońska i inne) - wysokość krzaków sięga do 1,5 - 20 m, dobrze znoszą obcinanie, mają gęste listki, gęsto i ładnie kwitną. Nie są wymagające wobec gleby, lubią światło.

Porzeczka (alpejska, żółta, czerwona, czarna) - dobrze rośnie w cieniu i nie jest wymagająca wobec gleby.

Głóg (jednoszyjkowy, ostrogowy, syberyjski i inne) - z tych krzaków można uformować piękne, gęste żywopłoty. Nie są wymagające wobec gleby, jednak konieczne jest dobre oświetlenie.

Z ligustru (irgi błyszczącej) można uformować ładne, niskie żywopłoty. Bardzo dobrze znoszą przycinanie. Znajdujące się nad powierzchnią śniegu gałęzie obmarzają, jednak wiosną odrastają. Potrzebują urodzajnej gleby.

Klon (tatarski i inne) - wysoki krzak albo niewielkie drzewka, które obcinając można uformować w piękne, wysokie żywopłoty.

Irga (zwyczajna, ostrolistna, kutnerowata i inne). Krzak średniej wielkości, nie wymagający wobec gleby, lubi światło. Można z niego uformować gęste żywopłoty średniej wysokości, a z poziomej irgi można uformować bordiury.

Magnolia - doskonale znosi przycinanie, można z niej uformować ładne bordiury albo niskie żywopłoty. Na zimę trzeba ją przykryć.

Przed wyborem roślin przemyślcie, czy chcecie mieć zielony żywopłot tylko latem, czy przez cały rok. W jakim celu jest on sadzony (od tego zależy wysokość, gęstość, kolor), czy będziecie mieli czas na jego pielęgnację. Jeśli już wiecie, jakiego rodzaju roślinę zamierzacie wybrać, oceńcie warunki mikroklimatyczne na waszej działce, oświetlenie, skład gleby, wilgotność - czy te warunki odpowiadają roślinie, czy będzie ona dobrze rosnąć (być może trzeba będzie zmienić przewidziane miejsce albo skład gleby).