Czarna porzeczka (Ribes nigrum) należy do rodziny agrestowatych. W stanie dzikim występuje w Europie, na Syberii i na północno wschodnim Kazachstanie. Większość odmian czarnej porzeczki pochodzi z kilku odmian dzikiej czarnej porzeczki.

Właściwości każdej z odmian zależą od używanego do hodowli podgatunku.

Europejska czarna porzeczka (Ribes nigrum ssp. europeanum Yancz) ma owoce o silniejszym aromacie, zawierają one więcej witamin, krzewy są wyższe, natomiast mniej odporne na mróz a owoce są drobne. Odmiany czarnej porzeczki pochodzące z Syberii (Ribes nigrum ssp sibiricum Wolf.) mają większe owoce, są bardziej odporne na mróz, ale mniej aromatyczne i zawierają mniej witamin. Wiekszość dobrych właściwości dla czarnej porzeczki wniosła odmiana Aldanowa. Owoce tej odmiany czarnej porzeczki są większe, o kolorze niebiesko czarnym, wszystkie owoce są podobnej wielkości, mają też cieńszą skórkę. Te odmiany są też bardziej odporne na mróz i choroby grzybicze.

Owoce czarnej porzeczki
Owoce czarnej porzeczki są naturalnym koncentratem witamin, zwłaszcza witaminy C. Owoce zawierają 85% wody, 1% białka, 8% węglowodanów, 2,3% kwasów organicznych (cytrynowy, jabłkowy, bursztynowy, kwas salicylowy i fosforowy), 0,5% pektyn, witaminy C, E, B, B2, PP, karoten , potas, sód, wapń, magnez, fosfor i żelazo. Owoce czarnej porzeczki świetnie nadają się do przetworów, gdyż nawet przetworzone zachowują większość swoich składników.
Liście czarnej porzeczki, ze względu na walory aromatyczne, są dodawane do różnego rodzaju przetworów.

Sadzenie czarnej porzeczki

Czarna porzeczka ma niegłębokie, poziome korzenie, dlatego do sadzenia należy wybierać miejsca, które są miej dotykane suszą. Czarna porzeczka całkiem nieźle rośnie w cieniu, tyle tylko że rosnąca w zacienionym miejscu daje mniejszy urodzaj. Krzewy czarnej porzeczki można też sadzić między drzewami. Najlepszym natomiast miejscem dla porzeczki jest takie, które chroni od wiatru, wyschnięcia, gdzie zimą zbiera się dużo śniegu.

Czarna porzeczka lubi glebę pulchną, żyzną, dostatecznie wilgotną z dodatkiem gliny. Wody gruntowe nie muszą znajdować się wysoko, jeżeli są wysoko należy krzewy sadzić na podwyższonych grzędach. W kwaśnych glebach czarne porzeczki źle rosną, do takiej gleby rok wcześniej trzeba dodawać wapń (około 400-500 g/m2).
Przed sadzeniem do gleby należy dodać kompostu z dodatkiem nawozów mineralnych. Na 1m2 dodaje się wiadro kompostu, 200 g superfosfatu, 50 g siarczanu potasu (lub 0,5 litra popiołu drzewnego). Sadząc w gorszej glebie należy wykopać dołek na głębokość 30-40 cm i o szerokości 50-60 cm i do niego wlać kompost i 200-400g superfosfatu, 50-100 g siarczanu potasu (lub 0,5 do 1 litra popiołu drzewnego).

Sadzonki czarnej porzeczki sadzić należy w odstępie 1-1,25 m jeden od drugiego, sadząc gęściej (0,7-08m) pierwszy urodzaj będzie szybciej, natomiast z czasem krzewy się rozrosną, urodzaj się będzie zmniejszał i żywotność krzewów będzie krótsza.

Sadzonki czarnych porzeczek muszą być zdrewniałe, muszą mieć 3-5 głównych korzeni i nie krótszych niż 15-20cm. W części naziemnej sadzonka powinna mieć minimum 1-2 gałęzi o długości 30-40 cm. Przedtem niż się włoży sadzonkę do wykopanego dołka należy wlać wodę, która wsiąknie w ziemię, następnie sadzić sadzonkę należy tak, by szyjka korzeniowa była 6-8 cm poniżej powierzchni ziemi, a sadzonka lekko pochylona w stronę północy. Następnie należy zasypać dołek, wyrównać i posypać torfem.

Gałęzie należy przyciąć 10-15 cm od góry, zostawiając 3-4 mocne pąki. Wiosną należy usunąć uszkodzone i słabe pędy, zostawiając 3-4 zdrowe pędy.

Uprawa czarnej porzeczki

Krzew czarnej porzeczki owocuje 8-10 lat, później zalecane jest stare krzewy zamieniać nowymi.

Największe owoce dojrzewają na pędach 1-2 letnich, owocujące gałęzie natomiast obumierają po 1-2 latach owocowania. Dlatego też nie warto zostawiać gałęzi mających więcej niż trzy lata. Zazwyczaj krzak powinien mieć około 15-20 gałęzi: tegorocznych, jednoletnich, dwuletnich. Usuwać słabe i stare pędy należy na przełomie lipca i sierpnia. Najlepiej zostawić około 4-5 mocnych i zdrowych pędów.
Dla uzyskania stabilnego urodzaju należy regularnie nawozić glebę. Podstawowe nawożenie musi odbywać się jesienią, wiadrem kompostu z 50 g superfosfatu i 15 g siarczanem potasu. Kompost jest dodawany do ziemi poprzez spulchnianie ziemi na głębokość 6 cm oraz głębiej ale tak, by nie uszkodzić korzeni. Jeżeli krzew będzie się podlewało nawozem z góry nie spulchniając jednocześnie ziemi, krzew porzeczki będzie reagował pozytywnie - wyda nowe korzenie, ale po nadejściu suszy zacznie wysychać i osłabnie. Korzystne jest też posypywanie wokół rozdrobnioną skoszona trawę , powstrzymuje ona odparowywanie wilgoci. Nawozić wtedy można mieszanką gnoju bydlęcego (1:10), drobiowego (1:20) z wodą.

Ważne jest, by krzew był nawadniany w okresie wzrostu nowych pędów w czerwcu i sierpniu, wrześniu kiedy zaczynają formować się kwiatowe pąki. W okresie suszy podlewać należy raz na tydzień.

Jeden krzew podlewa się 2 litrami gnoju bydlęcego albo 200-250 g mieszanki gnoju drobiowego, nawozami mineralnymi:20 g azotanu amonu, 40 g superfosfatu, 15 g soli potasowej. Można też dodać150 g drzewnego popiołu. Nawozić należy rowki o głębokości 10-12 cm na odległości 40-50 cm od krzewu.

Rozmnażanie czarnej porzeczki

Najprostszym sposobem rozmnażania jest rozmnażanie poprzez odkłady.

Wiosną wokół krzewu należy spulchnić ziemię, a dolne zdrowe pędy położyć na ziemi i docisnąć drewnianymi wtyczkami.

Następnie pęd przysypuje się ziemią, a jesienią należy go odciąć o podstawowego krzewu.

Rozmnażając porzeczkę poprzez sadzonki należy wziąć 20-25 cm gałązki, najlepiej to robić jesienią, kiedy już pędy zdrewnieją. Pędy są wkładane do ziemi zostawiając z góry 3-4 mocne pąki. Ziemi musi być pulchna, pozbawiona chwastów i ich korzeni.

Odmiany czarnej porzeczki
Aby mieć świeże czarne porzeczki przez dłuższy okres warto posadzić kilka różnych odmian owocujacych w różnym czasie. Według okresu dojrzewania rozróżniamy porzeczki na wczesne, średnio wczesne, późniejsze i późne.

Bardzo wczesne: Bona, Ben Connan, Ben Gairn,Ojebyn, Siewka Gołubki, Joniniai
Średnio wczesna:Tiben, Ceres, Ben Nevis, Ben Lomond, Ben Hope, Boskoop Giant, Almiai, Vyciai, Gagatai, Titania, Zagadka
Późna (owoce dojrzewają przed 18 lipca): Ben Alder, Ben Tiran, Brödtorp,
Bardzo późna:Vakariai

Choroby i szkodniki czarnej porzeczki

Najefektywniejszym sposobem na zwalczanie chorób i szkodników czarnej porzeczki to odpowiednio dobrane odporne odmiany, zachowane odstępy między krzewami, usuwanie i spalanie uszkodzonych gałęzi, odpowiednie nawożenie i przekopywanie między rzędami.

Pąki czarnej porzeczki często niszczone są przez wielkopąkowca porzeczkowego. Uszkodzony pąk nabrzmiewa, ale nie rozkwita a wysycha. Przychylne dla tych szkodników warunki to ciepłe zimy i gęsto rosnące krzewy porzeczek. W celu uniknięcia uszkodzenia pąków, należy wczesną wiosną osunąć i spalić uszkodzone pędy. Na początku kwitnięcia można użyć roztworu czosnkowego (50 g czosnku/ 10 l wody). Z substanji chemicznych używane są akarycydy, którymi spryskuje się krzew przed i po kwitnięciu.

Antraknoza (opadzina liści) - choroba grzybowa porażająca liście porzeczki. Początkowo na liściach pokazują się drobne plamki, które z czasem powiększają się i ciemnieją. Oznaką rozwijającej się choroby są zlewające się plamy, czerniejące liście, które nastepnie wysychają i skręcają się. Chorobę zwalcza się środkami grzybobójczymi albo spryskując dolną część liści 1 % mieszanką Bordeaux przed i po kwitnięciu.

Przeziernik porzeczkowiec jest to owad, którego larwy żerują wewnątrz pędów. W takim wypadku zaczynające wysychać pędy muszą być usuwane i palone. Krzewy należy opryskiwać insektycydami 2-3 tygodnie po kwitnięciu, jeżeli krzew jest mocno opanowany przez szkodnika, opryskiwanie należy powtarzać co tydzień.