W ostatnich czasach mieszkańcy miasta dążą do nabycia domów bądź posiadłości wypoczynkowych poza miastem. Człowieka genetycznie ciągnie do przyrody, garnie się do niej na wszystkie możliwe sposoby: od spacerów po parku począwszy, zamieszkaniu daleko od cywilizacji skończywszy. Ponieważ zwiększa się ilość osób mogących sobie pozwolić na nabycie mieszkania na łonie przyrody, coraz więcej terenów na obrzeżach miasta zamienianych jest w miejsca indywidualnych domostw. Ludzie chcą, żeby otaczał ich nie tylko stylowy wystrój domu, lecz również piękna okolica poza ścianami domu, dlatego coraz bardziej aktualny staje się wystrój landszaftu (formowanie krajobrazu) i obsadzenie terytorium. Z ich pomocą można rozwiązać cały szereg problemów, związanych ze stworzeniem rzeczywiście wygodnej przestrzeni człowiekowi.

Co oznacza termin „wystrój landszaftu"? Krótko mówiąc jest to ogrodnictwo ozdobne, działalność skierowana na formowanie terytorium wykorzystując przyrodnicze części składowe. Formuje się wygodne i harmonijne otoczenie. Dziedzina wystroju lanszaftu obejmuje porządkowanie otoczenia miast, parków, obsadzenie i ogrodnictwo. Projektowanie landszaftu - dziedzina naukowa, składająca się z syntezy artystycznej i współdziałania geografii, historii, filozofii, budownictwa miejskiego, architektury i innych elementów.

Przed rozpoczęciem porządkowania jakiegokolwiek otoczenia, czy to działki ogrodowej, czy parku miejskiego, należy pamiętać, że każdy krajobraz (nazywany „landszaftem") w całości i każda oddzielna część składowa kryją w sobie nie tylko możliwości, lecz również ograniczenia. Trzeba nie tylko wyostrzyć istotne cechy artystyczne, lecz również uwzględnić naturalne procesy rozwoju landszaftu.

Tworzenie landszaftu i metody formowania jego kompozycji przestrzennej zależą od warunków przyrodniczych (klimatu, który stwarza warunki komfortowego wypoczynku i przesądza o wyborze roślinności; urzeźbienia, który przesądza o rozwiązaniach dotyczących planowania, inżynierii i artyzmu architektonicznego (na skutek różnic w urzeźbieniu formuje się różnorodność przyrodnicza i landszaft kulturowy); gleba i roślinność - przesądzają o możliwościach obsadzenia itd.). Właśnie dlatego wszechstronna uprzednia ocena stanu geomorfologicznego podłoża i możliwości wprowadzenia zmian są warunkami koniecznymi do właściwego zorganizowania wystroju działki. Już w stadium projektowania musi zostać przeprowadzona dokładna analiza landszaftu działki. Szczegółowo muszą zostać przeanalizowane wszystkie elementy rozłożone zarówno na projektowanym terytorium, jak też w okolicy. W trakcie procesu trzeba przestudiować glebę i roślinność terytorium i jego otoczenia. I dopiero po przeprowadzeniu wszystkich badań można zacząć projektować landszaft.

Właściciel nieruchomości może sam aktywnie uczestniczyć w procesie tworzenia projektu wystroju landszaftu.

W wystroju landszaftu egzystują takie same zasady, jak i w innych gałęziach sztuki: w architekturze, sztuce, poezji, muzyce. Zasady te określa sama przyroda. Krajobraz przyrodniczy składa się z kilku związanych ze sobą elementów: wody, powietrza, roślinności i zwierzyny. Współczesne, znajdujące się na obrzeżach miasta, a czasami również w mieście domostwa indywidualne - to przykład sztucznego krajobrazu, stworzonego ludzkimi rękami.

Kompozycja w wystroju lanszaftu

Po przetłumaczeniu z języka łacińskiego, słowo „kompozycja" oznacza, „połączenie, związek". Zazwyczaj, mówiąc o jakiejś kompozycji, mamy na myśli rozmieszczenie różnych należących do całokształtu form, położenie w przestrzeni w stosunku jedna do drugiej. Żeby stworzyć kompozycję, należy mieć na uwadze wielkość obiektu, masę, fakturę, formę geometryczną, położenie, kolor i cienie. Ważna jest tu jeż jednolitość, proporcje, perspektywy, prawa liniowości, symetria i asymetria, kontrast i niuans, rytm, szerokość miary itd.

Wystrój landszaftu i stosunek form geometrycznych

Przyroda nie stworzyła rygorystycznych form, są one tworem ludzkim. Każdy element przyrody jest ściśle związany z którąś formą geometryczną. Na przykład, zwróćcie uwagę na słońce czy księżyc - są owalne! Przesuńcie wzrok niżej - korony drzew mogą mieć różne formy, jednak każdą z nich można wyobrazić sobie jako piramidę, owal, kulę... Niskie krzaki, kwiaty i trawy mają płaską formę. Ścieżki służą jako linie.

Stosunek wielkości form w wystroju landszaftu

Wybierając drzewa i krzaki do ogrodu opieramy się na kontrastach: duży - mały, wysoki - niski, stożek - kula itd. Na przykład, proste ścieżki doskonale wyglądają w kompozycji z owalnymi kwietnikami. Planując wystrój działki nie warto wykorzystywać zbyt wiele różnych elementów; dla osiągnięcia różnorodności lepiej kierować się prawami miary. Formy geometryczne dostosowuje się przy projektowaniu ścieżek, brzegów, trawników. W centrum kompozycji należy umieścić coś oryginalnego, na przykład, drzewo o nietypowej formie, wyrazisty kwiat, zasadzony w klombie czy wazonie. Poobcinane drzewa czy krzaki będą dobrze wyglądać w kątach kwadratowego bądź prostokątnego kwietnika bądź na brzegach ścieżek.

Faktura

Faktura - charakterystyka powierzchni przedmiotów. Faktura koron drzew może być szorstka (dąb), średnia (wiąz, lipa) i subtelna (brzoza, łoza).

Przestrzenny wystrój landszaftu

Mowa o położeniu przedmiotów jeden za drugim i względem widza. Rozmieszczając przedmioty w przestrzeni możemy uzyskać kompozycję frontalną (czołową), objętościową lub głębinową - przestrzenną. Wyobrażenie głębinowej - przestrzennej kompozycji określa się za pomocą perspektyw liniowej i  powietrznej.

Fabuła

Projektowanie jakiegokolwiek landszaftu musi być wykonywane według z góry jasno sformułowanego pomysłu. Na dużej powierzchni trzeba zaplanować kolejność krajobrazów, powiązać z trasami przechadzek, z naturalnym otoczeniem. Między wyjątkowo efektownymi widokami umieszcza się pauzy krajobrazowe, żeby widz mógł odetchnąć emocjonalnie, a później znów był zdziwiony roztaczającymi się, zapierającymi dech w piersi krajobrazami. Ta metoda wystroju landszaftu pozwala uniknąć monotonii i stworzyć stały przepływ widoków.

Jest to aktualne również przy projektowaniu małej działki, ponieważ nawet ograniczony wielkością działki projektant, mądrze dzieląc terytorium na strefy, musi trzymać się zasady (angielska polana, francuzki bądź naturalny ogród itd.)

Organizowanie przestrzeni

• Jakikolwiek krajobraz - to wizualna struktura przestrzenna, składająca się z tych elementów: projektowych (alejek, ścieżek, placyków itd.);
• objętościowych (formy urzeźbienia, kamienie, drzewa, krzaki, rośliny trawiaste, budynki i małe formy architektoniczne (altanki));
• płaszczyznowych (złoża wodne, trawniki, polanki itd.)

Tworząc projektowane kompozycje ważne jest trzymanie się reguł interpretacji wizualnej.

Reguła perspektywy liniowej. Obiekt wygląda lepiej po postawieniu na płaszczyźnie poziomej bądź na płaszczyźnie z niewielkim wzniesieniem. Niektóre obiekty wyglądają ciekawiej, gdy patrzy się na nie z góry bądź od spodu. Na przykład, źródła wody i trawniki najlepiej wyglądają obserwowane z góry, a niektóre elementy objętościowe (drzewa z koronami w formach geometrycznych) bardziej efektownie wyglądają na tle nieba, dlatego lepiej patrzeć na nie od spodu.

Poza tym odległość między widzem i oddalonym obiektem zmniejsza się po schowaniu znajdującego się między nimi terenu (obniżenie ukształtowania, krzaki). W takim przypadku oko obserwatora nie ma podziałki do porównania, ponieważ nie jest obserwowana oddzielna część, a ogólny widok.

Im dalej od widza znajduje się obserwowany obiekt, tym bardziej łagodnieje jego kolor i kontury. Na przykład, widziane w oddali drzewa liściaste czy iglaste i krzaki o odcieniu niebieskim czy szarawym zwiększają wrażenie głębokości krajobrazu.

Światło i cień

Bardzo ważne przy wystroju landszaftu jest oświetlenie, kontrasty światła, cieni i kolorów: poprzez stałe przeplatanie się kolorów i oświetlenia nadają one krajobrazowi intrygi, ponieważ inaczej rośliny wyglądają z rana, inaczej po południu; ogród inaczej wygląda w różnych porach roku. Cienie nadają wyrazistości, wrażenie objętości grupom roślin i budynkom. Trzeba zwrócić uwagę na strony świata, kierunek promieni słonecznych i natężenie oświetlenia o różnych porach doby. Oświetlenie boczne kontrastowo wyostrza ostrą fakturę roślin i budynków, ponieważ na najlepsze oświetlenie uważa się padanie promieni słonecznych pod kątem 15-45⁰C.

Wyróżnia się poranne, dzienne i wieczorne oświetlenie naturalne. Najbardziej efektywne - oświetlenie poranne: cienie wyraźne i ostre, dobrze wyróżniają właściwości form. Żeby można było wykorzystać efekt oświetlenia promieniami słonecznymi, główne elementy landszaftu trzeba rozmieścić w kierunku północy, południa lub zachodu od punktu obserwacyjnego. Światło dzienne jest zbyt ostre, formy w nim bledną, dlatego krajobrazy nie powinny być tworzone w kierunku południa czy południowego-zachodu. Obiekty, które powinny oświetlić promienie wieczorne, są projektowane na południe i wschód od punktu obserwacyjnego.

Kompozycja kolorów

Wybierając gamę kolorystyczną należy uwzględnić porę roku, zmiany w rośnięciu roślin, kolory kwitnących roślin. Latem, wiosną i jesienią gama kolorystyczna roślin ustalana jest na podstawie koloru liści, kwiatów, owoców, pnia i gałązek. Zimą, oczywiście, tylko na podstawie koloru pnia i gałązek. Jako tło mogą służyć drzewom kwietniki, trawniki, źródła wody.

Kolor

Gama kolorystyczna może składać się nawet ze 130 odcieni, a ogólny koloryt krajobrazu zmienia się nie mniej niż 9 razy w roku. W tworzeniu gamy kolorystycznej landszaftu równie ważnie jest obmyślenie nie tylko ogólnych kolorów tła, lecz również szczegółów; równie ważny jest wpływ kolorów na organizm człowieka. Na przykład, kolory czerwony, pomarańczowy, żółty, różowy stwarzają żywy i radosny nastrój, a fioletowy, niebieski, zielony, odwrotnie, mają właściwości uspokajające, pomagające zwolnić puls i zmniejszyć ciśnienie tętnicze.

Kompozycje kolorystyczne muszą być tworzone według zasad harmonii kolorystycznej: bądź na podstawie kontrastu, bądź jako kompozycja odcieni jasnego koloru. Ważne, żeby nie powstało wrażenie nieodpowiedzialnej wielobarwności i chaosu.

Kontrastowe, radosne kompozycje kolorystyczne uzyskiwane są poprzez powiązanie kilku kolorów: głównego i przeciwstawnego uzupełniającego koloru (czerwony - zielony, pomarańczowy - niebieski, fioletowy - żółty). Kolorów nie można harmonizować w jednakowych ilościach: muszą one zajmować różne powierzchnie, żeby nie została naruszona równowaga optyczna.

Kolor i światło

W wystroju landszaftu kolor i światło są bardzo powiązane:

• Czerwone światło w wyrazistym dziennym oświetleniu jakby wysuwa się na prowadzenie, zbliża się; pod wieczór służy jako tło i stwarza wrażenie głębi.
• Czerwony kolor jakby podnosi powierzchnię, dodaje jej przestrzenności. Biały i żółty rozprzestrzeniają się na przylegających ciemniejszych kolorach.
• Niebieski kolor przy dziennym świetle oddala obiekt, dlatego jest często wykorzystywany do optycznego powiększenia niewielkiej przestrzeni. W promieniach wieczornych obiekty w kolorze ciemno-niebieskim, fioletowym i czarnym „zmniejszają się".
• Zielony kolor - najspokojniejszy, balansuje inne kolory. Na przykład, zbyt wyrazisty trawnik, ograniczany jest strojnym brzegiem drogi. Mimo to, w dużych zielonych przestrzeniach człowiek nie czuje się wygodnie i wzrokiem szuka elementu jakiegokolwiek innego koloru.

Obecnie przestrzenie są często obsadzane roślinami w jednym kolorze, dominuje kolor zielony. Może to opinia subiektywna, jednak w naszym i tak „szarym" klimacie przez kilka ciepłych i słonecznych miesięcy chce się nacieszyć różnorodnością kolorów, dlatego projektanci landszaftu proponują poszukanie „złotego środku" i umieszczenie w morzu zieloności kilku oazowych kolorów. Kontrastowa plama i gra cieni może ożywić równą i pozbawioną zastrzeżeń, lecz monotonną polanę.

Ważne narzędzia projektanta landszaftu - rytm, kontrast, niuans, symetria i asymetria.

Rytm

Uszeregowanie rytmiczne - powtarzanie poszczególnych elementów i odstępów między nimi (przykład - aleje). Stałe wrażenie rytmu tworzy się powtarzając elementy nie mniej niż 4-6 razy. Dla różnorodności można w nie wkomponować kwietniki, posągi, fontanny, mini źródła wody, przeplatać różne ozdobne grupy drzew i krzaków.

Kontrast

Kontrast - to oczywista różnica w jednej bądź dwóch właściwościach obiektu (forma, kolor, wielkość, otwartość i zamkniętość przestrzeni itd.). W wystroju landszaftu można wykorzystać od razu kilka kontrastowych właściwości, jednak kontrast nie musi być zbyt częsty i ostry. Ilość ozdobnych właściwości grupy (drzew, krzaków, brzegów dróg itd.) nie powinna przekraczać jedenastu. Na przykład, w grupie drzew i krzaków można wyróżnić kontrasty bądź niuanse według:

1. formy;

2. faktury;

3. liścia;

4. rozgałęzienia;

5. kwitnięcia.

Tworząc kompozycję pejzażu należy zharmonizować kontrasty i niuanse.

Niuans

Niuans - subtelne przejście, ledwo zauważalna różnica kolorów, form, przestrzeni. Stosunki niuansu przeznaczone są do obserwacji z bliska, dlatego wymagają wyjątkowej uwagi i obmyślenia. Przy projektowaniu krajobrazu można wykorzystać niuanse kolorystyczne, na przykład w grupach drzew i krzaków uformować korony o różnych formach, jednak z łączącym je niuansem - podobna gęstość lub kwitnięcie.

Symetria i asymetria

Harmonia i symetria uzyskiwane są na dwa sposoby: symetrycznością i asymetrycznością. Równowaga dynamiczna kompozycji asymetrycznej przy obserwowaniu musi sprawiać wrażenie, że suma jednej strony (kierunek wzroku) elementów obrazu landszaftu - źródeł wody, grup drzew, kwietników, oświetlenia itd.) jest równa sumie odpowiednio kontrastowych elementów innej strony.

Planowanie symetryczne charakteryzuje się porządkiem i surowością: dokładny osiowy podział terytorium, gdzie główne elementy kompozycji są równie, jak też mniejsze szczegóły, rozmieszczane są w jednakowych odstępach od perspektywy głównej osi - stwarza to wrażenie wzniosłości.

Czasami symetria i asymetria splatają się w jednym krajobrazie: pokazowa, rozciągająca się przy domu część, wykonana w stylu klasycznym (symetrycznie), a część parku zostawiona w stylu pejzażowym (asymetryczna).

Różnorodność w wystroju landszaftu („naprawionego" krajobrazu) jest konieczna nie tylko w ogólnym planie ogrodu, lecz również w szczegółach. Wykorzystanie przestrzeni i obmyślane jej rozplanowanie - najważniejsze zadanie architektury landszaftu. To skomplikowana praca, dlatego bez koniecznej wiedzy i doświadczenia obsadzenie swojej działki lepiej powierzyć profesjonalistom.

Style wystroju landszaftu

Styl - to przede wszystkim wykorzystanie danych elementów roślinnych i oddzielnych kompozycji roślinnych, rodzaj oprawy dekoracyjnej. Musi bezpośrednio komponować się ze stylem architektonicznym domu. Wybierając styl należy również mieć na uwadze różnorodność w modzie, przymioty narodowe, tradycje, warunki przyrodnicze kraju. Ważne również są właściwości waszego terytorium, staranne przemyślenie szczegółów i dbanie o środowisko.

Wyróżnia się styl formalny (geometryczny) i wolny (krajobrazowy).

Styl formalny

Styl ten współcześnie nie jest taki popularny, jak kiedyś. Jego wyjątkowe cechy: ostrość linii, regularność, geometria oraz symetria form i działki. Przycinanie drzew i krzaków, nadając im formę stożku, rombu, kwadratu i innych form geometrycznych. Styl formalny zazwyczaj nadaje teorii ostry, wzniosły widok, wrażenie porządku i organizacji. Jednak zbyt surowy styl może zamienić się w bombastyczność i ceremonialność.

Ostre linie i formy

Styl krajobrazowy

Stworzony na wschodzie, później rozpowszechniony szeroko po całej Europie. Wyjątkowość tego stylu - zachowanie naturalności (struktura dzikiej przyrody). Na przykład, patrząc na oczko wodne o naturalnych kształtach nie przyjdzie nam myśl, że to dzieło rąk ludzkich. Stworzenie takiego landszaftu jest skomplikowane, dlatego że zmiany należy możliwie najlepiej przybliżyć do wytworów naturalnej przyrody. Symetryczne rozmieszczenie obiektów harmonijnie komponuje się z krajobrazem przyrodniczym. Styl wolny swoją naturalnością nadaje otoczeniu sentymentalności, romantyzmu. Na takim terytorium króluje wolność i harmonia.