Instalacje elektryczne w warunkach zwiększonego zagrożenia porażeniem prądem elektrycznym (I)
Drukować
2007-10-30 13:01
Mgr inż. Andrzej Boczkowski
Stowarzyszenie Elektryków Polskich
Sekcja Instalacji i Urządzeń Elektrycznych
W normie PN-IEC 60364 przyjęto zasadę, że ogólne postanowienia normy dotyczą normalnych warunków środowiskowych i rozwiązań instalacji elektrycznych, natomiast
w warunkach środowiskowych stwarzających zwiększone zagrożenie wprowadza się odpowiednie obostrzenia i stosuje się specjalne rozwiązania instalacji elektrycznych. Obostrzenia te oraz specjalne rozwiązania instalacji elektrycznych określają arkusze normy PN-IEC 60364 z grupy 700.
Obostrzenia te polegają na:
- zakazie umieszczania urządzeń elektrycznych w określonych miejscach (strefach),
- zakazie stosowania niektórych środków ochrony; np. barier, umieszczania poza zasięgiem ręki, izolowania stanowiska, nieuziemionych połączeń wyrównawczych miejscowych,
- stosowaniu urządzeń o odpowiednich stopniach ochrony (Kod IP),
- konieczności stosowania dodatkowych (miejscowych) połączeń wyrównawczych,
- konieczności obniżenia napięcia dotykowego dopuszczalnego długotrwale w określonych warunkach otoczenia do wartości 25 V i 12 V prądu przemiennego oraz odpowiednio 60 V i 30 V prądu stałego,
- konieczności stosowania urządzeń ochronnych różnicowoprądowych (wyłączniki ochronne różnicowoprądowe, wyłączniki współpracujące z przekaźnikami różnicowoprądowymi) o znamionowym prądzie różnicowym nie większym niż 30 mA jako uzupełniającego środka ochrony przed dotykiem bezpośrednim (ochrony podstawowej),
- kontroli stanu izolacji (doziemienia) w układach sieci IT.
We wszystkich przypadkach, gdy powinna być obniżona wartość napięcia dotykowego dopuszczalnego długotrwale powinien być również skrócony maksymalny dopuszczalny czas samoczynnego wyłączenia zasilania.
W przypadku zasilania napięciem nieprzekraczającym napięcia dotykowego dopuszczalnego długotrwale (równoczesna ochrona przed dotykiem bezpośrednim i pośrednim) należy stosować układy SELV, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach układy PELV.
Miejsca i pomieszczenia stwarzające zwiększone zagrożenie oraz stosowane w nich środki ochrony i rozwiązania instalacji elektrycznych przedstawione są poniżej.
Pomieszczenia wyposażone w wannę lub/i basen natryskowy
W wyżej wymienionych pomieszczeniach wyróżnia się cztery strefy:
- strefa 0 jest wnętrzem wanny lub basenu natryskowego,
- strefa 1 jest ograniczona płaszczyznami: pionową - przebiegającą wzdłuż zewnętrznej krawędzi obrzeża wanny, basenu natryskowego lub w odległości 0,60 m od prysznica
w przypadku braku basenu natryskowego oraz poziomą - przebiegającą na wysokości 2,25 m od poziomu podłogi. - strefa 2 jest ograniczona płaszczyznami: pionową - przebiegającą w odległości 0,60 m na zewnątrz od płaszczyzny ograniczającej strefę 1 oraz poziomą przebiegającą
na wysokości 2,25 m od poziomu podłogi. - strefa 3 jest ograniczona płaszczyznami: pionową - przebiegającą w odległości 2,40 m na zewnątrz od płaszczyzny ograniczającej strefę 2 oraz poziomą przebiegającą
na wysokości 2,25 m od poziomu podłogi.
Na rysunkach 1 i 2 przedstawiono wymiary wyżej wymienionych stref w rzucie poziomym i pionowym.
Rys. 1. Wymiary stref (rzut poziomy), wymagane w pomieszczeniach wyposażonych w wannę lub basen natryskowy
Rys. 2. Wymiary stref (rzut pionowy), wymagane w pomieszczeniach wyposażonych w wannę lub basen natryskowy
W pomieszczeniach tych obowiązują następujące podstawowe zasady w zakresie ochrony przeciwporażeniowej oraz instalowania sprzętu, osprzętu, przewodów i odbiorników,
a mianowicie:
- wykonanie połączeń wyrównawczych dodatkowych (miejscowych), łączących wszystkie części przewodzące obce z sobą oraz z przewodami ochronnymi. Dotyczy to takich części przewodzących obcych jak: metalowe wanny, baseny natryskowe, wszelkiego rodzaju rury, baterie, krany, grzejniki wodne, podgrzewacze wody, armatura, konstrukcje
i zbrojenia budowlane. Przykład wykonania połączeń wyrównawczych dodatkowych (miejscowych) w łazience przedstawiony jest w eletterze numer 4 na rysunku 1. - instalowanie gniazd wtyczkowych w strefie 3 lub w odległości nie mniejszej niż 0,60 m od otworu drzwiowego prefabrykowanej kabiny natryskowej, przedstawionej na rysunku 3.
Gniazda te należy zabezpieczać wyłącznikami ochronnymi różnicowoprądowymi
o znamionowym prądzie różnicowym nie większym niż 30 mA albo zasilać indywidualnie z transformatora separacyjnego lub napięciem nieprzekraczającym napięcia dotykowego dopuszczalnego długotrwale (układ SELV),
Rys. 3. Prefabrykowana kabina natryskowa
- instalowanie przewodów wielożyłowych izolowanych, w powłoce izolacyjnej lub przewodów jednożyłowych w rurach z materiału izolacyjnego,
- instalowanie puszek, rozgałęźników i odgałęźników oraz urządzeń rozdzielczych i sprzętu łączeniowego poza strefami 0; 1 i 2,
- instalowanie w strefie 1 jedynie elektrycznych podgrzewaczy wody, a w strefie 2 jedynie opraw oświetleniowych o II klasie ochronności oraz elektrycznych podgrzewaczy wody,
- możliwość stosowania w strefie 0 napięcia o wartości nie większej niż 12 V (układ SELV). Źródło zasilania tego napięcia powinno być usytuowane poza tą strefą,
- możliwość zamontowania w podłodze grzejników pod warunkiem pokrycia ich metalową siatką lub blachą, objętą połączeniami wyrównawczymi dodatkowymi (miejscowymi),
- urządzenia, sprzęt i osprzęt powinny mieć stopień ochrony nie mniejszy niż IPX7 w strefie 0, IPX5 w strefie 1, IPX4 w strefie 2 (IPX5 w strefie 2 w łazienkach publicznych),
IPX1 w strefie 3 (IPX5 w strefie 3 w łazienkach publicznych).
Baseny pływackie i inne
W wyżej wymienionych pomieszczeniach wyróżnia się trzy strefy:
- strefa 0 obejmuje wnętrza basenów, brodzików, fontann i kaskad wodnych,
- strefa 1 jest ograniczona płaszczyznami: pionową - przebiegającą w odległości 2 m od krawędzi basenu oraz poziomą - przebiegającą na wysokości 2,5 m nad powierzchnią terenu lub inną powierzchnią, na której mogą przebywać ludzie. Jeżeli basen wyposażony jest w wieże, trampoliny, bloki startowe lub ślizgi, strefa 1 obejmuje przestrzeń zawartą między płaszczyzną pionową otaczającą te elementy w odległości 1,5 m, a płaszczyzną poziomą przebiegającą na wysokości 2,5 m nad najwyżej położoną powierzchnią, na której mogą przebywać ludzie,
- strefa 2 jest ograniczona płaszczyznami: pionową - przebiegającą w odległości 1,5 m na zewnątrz od płaszczyzny ograniczającej strefę 1 oraz poziomą - przebiegającą na wysokości 2,5 m nad powierzchnią terenu lub inną powierzchnią, na której mogą przebywać ludzie.
W przypadku fontann nie przewiduje się strefy 2.
Na rysunkach 4 i 5 przedstawiono wymiary wyżej wymienionych stref, z uwzględnieniem ścian i stałych przegród oddzielających.
Rys. 4. Wymiary stref basenów pływackich i brodzików
Rys. 5. Wymiary stref basenów ponad ziemią
W pomieszczeniach tych obowiązują następujące podstawowe zasady w zakresie ochrony przeciwporażeniowej oraz instalowania sprzętu, osprzętu, przewodów i odbiorników,
a mianowicie:
- wykonanie połączeń wyrównawczych dodatkowych (miejscowych), łączących wszystkie części przewodzące obce z sobą oraz z przewodami ochronnymi. Dotyczy to takich części przewodzących obcych jak: metalowe konstrukcje basenów, brodzików i fontann oraz wszelkiego rodzaju rury, baterie, krany, grzejniki wodne, podgrzewacze wody, armatura, konstrukcje i zbrojenia budowlane,
- zastosowanie środków ochrony dla poszczególnych stref basenów pływackich i fontann według zestawienia podanego w tablicy 1,
- dobór i montaż wyposażenia elektrycznego w poszczególnych strefach basenów pływackich i fontann według zestawienia podanego w tablicy 2.
Tablica 1. Środki ochrony dla poszczególnych stref basenów pływackich i fontann | Tablica 2. Dobór i montaż wyposażenia elektrycznego w poszczególnych strefach basenów pływackich i fontann |