Centrum Hejdara Alijewa w Baku to projekt autorstwa Zaha Hadid Architects. Jest ono narodowym symbolem Azerbejdżanu i pełni funkcję głównego obiektu kulturalnego w tym kraju. W Centrum można obcować z tradycyjną i współczesną kulturą azerską. Londyńskie Muzeum Designu przyznało Centrum Hejdara Alijewa nagrodę Projekt Roku 2014, po raz pierwszy w swojej historii wyróżniając realizację architektoniczną.

Ten lekki wizualnie budynek odcina się na tle ciężkich i monumentalnych w formie budowli ery sowieckiej, typowych dla pejzażu tego miasta. Wyjątkowy, futurystyczny z wyglądu obiekt jest katalizatorem odnowy i wizytówką regionu. Symbolizuje on wrażliwego ducha azerskiej kultury oraz optymizm narodu, który odważnie patrzy w przyszłość i pragnie odciąć się od szarego dziedzictwa sowieckiego modernizmu.

„Projekt ten jest efektem poszukiwań, badań topografii terenu oraz funkcji, jakie spełnia Centrum Hejdara Alijewa. Po uwzględnieniu wszystkich uwarunkowań, osadziliśmy projekt w kontekście, którym jest rozwijanie kulturowych możliwości regionu" - podkreśla architekt z pracowni Zaha Hadid Architects.

Harmonijne dopasowanie

Owalna bryła Centrum Hejdara Alijewa w harmonijny sposób łączy się z wnętrzem budowli, tworząc także ciągłą relację z pobliskim placem. Położony na poziomie ulicy plac jest dostępny ze wszystkich stron i stanowi część tkanki miejskiej Baku. Misterne kształty, pofałdowania, rozwidlenia, załamania i odchylenia zmieniają powierzchnię placu w architektoniczny krajobraz, który pełni szereg funkcji: wita gości i kieruje ich przez kolejne poziomy do środka obiektu. Dzięki takiemu rozwiązaniu zaciera się konwencjonalny podział na obiekt architektury i miejski krajobraz, mury zewnętrzne i miejski plac, pierwszy i drugi plan, wnętrze i elewację.

Sztuka misternego rzemiosła

Prawdziwą perłą Centrum jest wspaniała sala koncertowa mieszcząca tysiąc osób, w której wykorzystano elementy z białego dębu amerykańskiego.

Projekt sali koncertowej najlepiej oddaje podejście przyjęte przez pracownię Zaha Hadid Architects - jest to prawdziwy formalizm. Przestrzeń wypełniają owalne formy z białego dębu amerykańskiego. Przyglądając się wnętrzu sali można odnieść wrażenie, że faluje.

Realizacja projektu wymagała dużego nakładu pracy ręcznej. Szkielet wnętrza sali wykonano z poziomych i pionowych elementów z płyty MDF. Wszystkie moduły dokładnie przycięto, aby po ich złożeniu uzyskać kształt, który dokładnie odpowiadał powierzchni zaprojektowanej przez studio Zaha Hadid Architects. Następnie powierzchnię pokryto czterema warstwami listew z białego dębu amerykańskiego o wymiarach 10 x 10 mm, które kolejno klejono, zbijano gwoździami, obrabiano i dopasowywano, aby odpowiadały precyzyjnie zaprojektowanym kształtom makiety.

Do wykończenia sali koncertowej wykorzystano łącznie 230 metrów sześciennych białego dębu amerykańskiego. Melih Gün, właściciel specjalistycznej firmy İkoor, która odpowiadała za prace budowlane w sali, przyznaje, że głównym powodem, użycia akurat tego gatunku drewna był fakt, że wykazuje ono dobre parametry w warunkach zmiennej temperatury i wilgotności. Bardzo ważna była też jednolita faktura, odpowiedni kolor i doskonałe właściwości akustyczne białego dębu amerykańskiego.

Akustyczne wyzwanie

Największym wyzwaniem dla zespołu projektowego była właściwa akustyka w obiekcie.
Zgodnie z założeniami projektu, Centrum miało zawierać przestrzeń konferencyjną o małym pogłosie, w której wyraźnie brzmiałoby każde słowo oraz salę koncertową, w której panowałaby wzmocniona akustyka.

Ze względu na wymagania związane z akustyką, wewnętrzne powierzchnie obiektu mają formę obudowanych powłok wykonanych z wielowarstwowego materiału dźwiękoszczelnego. Wraz ze stalowymi linami podwieszenia zapewniają one właściwą izolację akustyczną. W sali koncertowej miały odbywać się przedstawienia operowe i baletowe, a każde z tych widowisk wymaga innej konfiguracji miejsca dla orkiestry. Architekci podjęli decyzję, aby w pustej przestrzeni dachu, przylegającej do proscenium, zbudować oddzielone pomieszczenie z powierzchniami odbijającymi dźwięk. Dodatkowo wzmacniają one efekt akustyczny. Konstrukcja klap, które otwierają się w kierunku tej przestrzeni została poprawiona dzięki symulacjom z użyciem ponad 8750 powierzchni z makiety stworzonej przez Zaha Hadid Architects. Za akustykę Centrum odpowiadała firma Ikoor we współpracowały z dr Mehmetem Çalışkanem z pracowni Mezzo Stüdyo Acoustic Consulting.

Biały dąb amerykański
Biały dąb amerykański to gatunek drewna często importowany przez producentów mebli, podłóg i stolarki ze względu na jednolitą barwę oraz dostępność kantówek i forniru z tego surowca. Jego drewno jest twarde i ciężkie, wykazuje średnią odporność na gięcie i zgniatanie. Stanowi także bardzo dobry materiał do gięcia po obróbce hydrotermicznej. Amerykański biały dąb może być stosowany na zewnątrz budynków bez konieczności jego zabezpieczania. Drewno bielu białego dębu amerykańskiego jest koloru kremowo-brązowego, a drewno twardzieli ma barwę od jasno- do ciemnobrązowej. Ma najczęściej prosty układ włókien, o średnio szorstkiej lub chropowatej strukturze. Biały dąb amerykański ma długie promienie rdzeniowe, dzięki czemu rysunek jego włókien jest bardzo oryginalny i atrakcyjny.

Zaha Hadid Architects
Zaha Hadid, założycielka Zaha Hadid Architects, jest laureatką Nagrody Pritzkera z 2004 roku, uważanej za architektonicznego Nobla. Słynne realizacje i praca akademicka przyniosły jej międzynarodową sławę. Każdy z jej dynamicznych i pionierskich projektów bazuje na ponad trzydziestoletnim doświadczeniu, poszukiwaniach i badaniach z zakresu urbanistyki, architektury i designu, które wzajemnie się przenikają.