W elewacjach bloków, budynków administracyjnych czy też domów mieszkalnych coraz częściej używaną jest technologia fasad wentylowanych. Fasady takie najczęściej wykańczane są specjalnymi płytami mocowanymi do fasadowych profili. Płyty fasadowe chronią od deszczu, wiatru, słońca, przed mechanicznymi uszkodzeniami, dodatkowo zmniejszają hałas oraz straty ciepła, a poza tym zapewniają oryginalny wygląd budynku.

Schemat fasady wentylowanej

Podstawowa zasada w schemacie montażu wentylowanych fasad jest podobna dla wszystkich rodzajów płyt fasadowych. Do zewnętrznych ścian są montowane konsole mocujące a do nich profile. Pomiędzy nimi daje się warstwę izolacyjną, na którą dodatkowo nakłada się folię przeciwwiatrową. Profile, do których następnie zostaną przymocowane płyty fasadowe, są drewniane, aluminiowe lub też stalowe, montowane natomiast są w taki sposób, by pozostała przestrzeń wentylacyjna między płyta fasadową a warstwa izolacyjną. Profile do płyt fasadowych zazwyczaj nie są montowane bezpośrednio do ściany ze względu na to, by zapobiec tworzeniu się mostków akustycznych i zimna przez warstwę izolacyjną. Technologie montażu różnią się w zależności od rodzaju płyt ze względu na ich wagę, rozmiar i właściwości rozszerzania.

1.Mur;
2.Izolacja z warstwą przeciwwietrzną;(3)
4.Profil montażowy do płyt okładzinowych w kształcie litery "L";
5.Kołki mocujące warstwę izolacyjną;
6.Profil montażowy do płyt okładzinowych w kształcie litery "T";
7.Wsporniki podtrzymujące konstrukcję profilową;
8.Płyty fasadowe

Płyty fasadowe do profili mocowane są na kilka sposobów.

• przy pomocy nitów;
• przy pomocy uchwytów;
• przy pomocy śrub;
• przy pomocy kleju;
• przy pomocy schowanych uchwytów znajdujących sie na drugiej stronie płyty

Klejenie na profilach jest bardzo wygodne i szybkie w wykonaniu. Takim sposobem mogą być mocowane płyty HPL, ceramiczne i cementowe. Przy pomocy kleju można montować płyty do powierzchni aluminiowych, drewnianych i cynkowanych. Przy takiej metodzie nie widać na powierzchni miejsc mocowań, nie ma tam metalowych wsporników ani nitów, wokół których gromadzi się brud, czasami też mogą tworzyć się zacieki korozji. Takie mocowanie na ma mostków akustycznych i wibracyjnych, kompensuje liniowe przemieszczanie się płyt, a także nie tworzą się wtedy różnego rodzaju odkształcenia. Używając jakościowego kleju taki sposób mocowania jest tak samo trwały i mocny jak nity czy wkręty. W przypadku uszkodzenia płyt, przyklejone części zostają na profilach, w taki sposób zmniejszając niebezpieczeństwo spadających części. Do klejenia płyt fasadowych zalecany jest system Soudal Panel System ( SPS).

Rodzaje płyt fasadowych

W produkcji płyt fasadowych wykorzystywany jest duży asortyment zarówno materiałów naturalnych jak i sztucznych: aluminium, miedź, cynk, stal, włókna drewna, naturalny kamień, fibrocement, szkło, polichlorek winylu. Wymiary płyt fasadowych też są bardzo różne, od wielkości na całe piętro po bardzo małe. Wybierając płyty fasadowe po pierwsze należy ocenić jakość a dopiero potem cenę. Różnica cen samych płyt nie jest tak bardzo istotna w całym systemie, duże koszty tworzą inne części systemu oraz montaż. Różnica w cenie płyt jakościowych i zwyczajnych waha się od 20 do 40 procent, natomiast te zwyczajne zużywają się kilka razy szybciej. Demontaż i montaż szybko zużytej płyty będzie kosztował o wiele więcej, niż kosztowałoby zamontowanie na początku jakościowych i trwałych płyt. Bardzo ważne jest, by płyty były dostosowane do lokalnych warunków klimatycznych.

Jakość wentylowanych płyt fasadowych jest bardzo ważna przy renowacji bloków. Okres zwrotu z takiej inwestycji jest bardzo długi, odrestaurowane fasady powinny pęknie wyglądać i bezbłędnie zapewniać przewidzianą funkcjonalność na co najmniej 20 lat. Wątpliwym jest, by taka trwałość mogła być zapewniona przez tanią, chińską produkcję bez certyfikatów.

Budowlane materiały do fasad muszą spełniać dwa podstawowe wymagania Unii Europejskiej, które są potwierdzone przez najbardziej zaawansowane laboratoria w Europie:

• EN ISO 4892-2, badania, podczas których płyta jest narażona na 3000 godzin różnego rodzaju działań atmosferycznych. Po wytrzymaniu takiego testu bez żadnych istotnych zmian na płycie, przyjmuje się, że płyty takie nadają się do eksploatacji na okres 50 lat.

• EN ISO 4892-3 określa odporność produktu na działania promieni UV. Płyty są testowane w specjalnych komorach przez 1500 godzin, po czym zostają sklasyfikowane w skali od 1 do 5. Odporność na promieniowanie UV w jakościowych płytach powinna wynosić od 4 punktów.
Należy też rozeznać, jaką gwarancję udziela producent. W gwarancji musi być wskazany okres gwarancyjny oraz jakie zmiany są możliwe w czasie tego okresu. Karta gwarancyjna powinna być podbita oryginalnym podpisem i pieczątką producenta, powinna także zawierać wpis konkretnego obiektu, klienta i wykonawcy.

Płyty fasadowe z wysokoprężnego laminatu

Płyty z wysokoprężnego laminatu, inaczej nazywane HPL (high pressure laminates). HPL jest warstwowym tworzywem termoutwardzalnym, wyprodukowanym z kilku lub kilkunastu warstw papieru impregnowanego żywicą fenolową. Zewnętrzna warstwa jest wykonywana z różnokolorowego i o różnym wzornictwie papierze, który zostaje też impregnowany w żywicy melaminowej. Płyty o dobrej jakości powierzchni są łatwe w czyszczeniu i myciu, nietrudno też usuwa się graffiti. Płyty te ogólnie są lekki i łatwo się tną.

Według normy EN 438-1:2005 „Wysokociśnieniowe laminaty dekoracyjne" (High-pressure decorative laminates) płyty fasadowe HPL są klasyfikowane według typu EDF. Typ E oznacza, że płyta jest przeznaczona do fasad, D - jest szczególnie odporna na działania atmosferyczne, F- niepalna.

Fasadowe płyty HPL najczęściej są mocowane przy pomocy nitów, śrub albo kleju. Płyty pod działaniem wilgoci i zmian temperatur czasami zmieniają rozmiar, dlatego bardzo ważne jest zapewnienie odpowiednich, stacjonarnych albo ruchomym, elementów mocować według zaleceń producenta. Płyt nie wolno mocować do różnych elementów szkieletu, poziome spoiny płyt fasadowych powinny być blisko albo odpowiadać miejscom łączeń profili. Mocowanie stabilne i mocne wykonuje się po środku płyty, przez wywiercony otwór o średnicy o 1 mm większy niż średnica elementu mocującego. W zależności od zaleceń producenta dla tych mocowań otwory są większe o 2-4 mm,

Główka śrub albo nitów nie powinna w całości dociskać powierzchni, powinien zostać odstęp około 0,3mm, główka powinna przykryć otwór.

Odstępy między płytami powinny być większe niż 6 mm.
Płyty tnie się przy pomocy pił tarczowych z karbidową końcówką i trapezowymi zębami z szybkością 50-60m/s.

Fasadowe płyty włóknocementowe

Włóknocementowe albo fibrocementowe płyty fasadowe różnią się pod względem użytych w produkcji materiałów włóknistych, dodatków ulepszających właściwości płyt oraz spoiwa cementowego, ze względu na różnych producentów. Ze względu na to, że w czasie produkcji płyty te są prasowane pod dużym ciśnieniem i przy wysokiej temperaturze, uzyskują bardzo dużą odporność. Płyty włókniste ( z ang. fibre) w początkowym wykonaniu były azbestowe, natomiast w produkcji nowoczesnych płyt fibrocementowych używane są materiały przyjazne dla środowiska, najczęściej jest to włókno celulozowe, plastikowe albo szklane. Cement dodaje płytom ich charakterystyczną wytrzymałość, włókna - plastyczność, a używane różnego rodzaju wypełnienia ulepszają różne właściwości, takie jak wchłanianie wody, elastyczność, odporność na mróz albo ciepło, mogą też zrekompensować napięcia poprzez rozszerzanie się czy obkurczanie materiału.
Płyty fibrocementowe służą od 20 do 50 lat a nawet i dłużej, posiadają odporność na mróz około 100-300 cykli, są odporne zarówno na wysokie jak i niskie temperatury (zakres może wynosić od -60 do +80 stopni), są niepalne - klasa niepalności A2-s1-d0. W zależności od farby ochronnej nie zmienia się ich kolor pod wpływem promieniowania UV, dobrze znoszą różnice temperatur, dobrze izolują hałas; współczynnik izolacji akustycznej wynosi około 25-30dB, odporność na zginanie około 20 (17-22) MPa. Płyty fibrocementowe praktycznie nie deformują się, współczynnik rozszerzalności wynosi 1-1,6 mm/m, ze względu na wilgoć deformują się około 2%, wsiąkliwość wilgoci - 7-10%. Dlatego też, ze względu na strukturę wewnętrznej warstwy, przemieszczanie się nie niszczy płyty. Niektóre płyty są sprzedawane nie malowane, jednak w celu zmniejszenia negatywnych skutków wilgoci należy je obowiązkowo pomalować.

Tekstura może być różna, od równej i szarej bez dodatków po imitujące drewno, kamień, cegłę albo skałę.

Płyty mocowane są nitami albo śrubami, są przyklejane, mocowane za pomocą uchwytów, mogą też być mocowane przy pomocy mocować ukrytych. Mocując płyty nitami i śrubami należy ocenić przemieszczanie się profili mocujących i płyty.

Najczęściej płyty są mocowane w jednym albo w dwóch punktach poprzez stabilne przykręcanie po środku i kilka luźniejszych mocowań po bokach. Mocuje się je śrubami albo nitami, dla których w płycie są przygotowane o kilka milimetrów większe otwory. Stabilne przykręcanie może być robione tylko na różnych profilach w linii poziomej, na nich też i rozpoczynają się prace montażowe. Mocując płyty przy pomocy śrub nie wolno ich przykręcać za mocno, po dokręceniu śruby należy ją odkręcić o 180 stopni. Ze względu na przemieszczanie się należy między płytami pozostawić szczeliny 6-8 mm w zależności od zaleceń producenta, odstępy te nie mogą być wypełniane uszczelniaczami. Co 12 metrów w miejscach łączenia płyt powinny być montowane podwójne pionowe profile - spoiny deformacyjne. Szczeliny między płytami można wykończyć profilem aluminiowym.

Grubość płyt fasadowych wynosi od 4 do 12 mm. Najczęściej w budownictwie wielopoziomowym grubość stosowanych płyt wynosi 8 mm.

Do cięcia tych płyt używane są piły tarczowe z diamentowymi tarczami. Płyty tnie się od strony fasadowej z prędkością do 40-50 m/s. Wierci się od strony fasadowej za pomocą wiertła z twardego metalu pokrytego karbidem około 1500 obrotów na minutę dając pod spód drewnianą deseczkę.

Metalowe panele fasadowe

Stal jest bardzo mocnym, lekkim i niezwykle wytrzymałym materiałem, z którego wyprodukowane panele fasadowe charakteryzują się szczególną odpornością na działania czynników zewnętrznych. Stalowych paneli fasadowych jest kilka różnych rodzajów. Może to być równa metalowa płyta z dwoma albo czterema wzmocnionymi żebrami, profilowana albo falista. W swojej ofercie Ruukki ma też metalową powłokę z zintegrowanymi elementami słonecznymi.

Stalowe panele są bardzo trwałe, gwarancja udzielana jest na 30-50 lat, natomiast specjalne stalowe panele Ruukki Cor są jeszcze trwalsze. Panele są lekkie, łatwo się montują, a duży wybór kolorów sprawia, że są atrakcyjne dla renowacji budynków biurowych i mieszkalnych. Profilowane panele często są używane przy renowacji albo budowie budynków przemysłowych i rolniczych.
Decydując się na panele stalowe zawsze warto zwrócić uwagę na certyfikaty i deklaracje zgodności. Znani producenci w produkcji paneli stalowych używają wysokiej jakości stal oraz pokrywają płyty jakościowymi i grubszymi powłokami. Nie warto kupować tańszych paneli nieznanych producentów, gdyż różnica w cenie nie będzie aż taka znaczna w porównaniu z kosztami remontu czy wymiany paneli po kilku latach.

Panele fasadowe ze stali cor-ten lamella z nieznacznie pochyłym złączem poziomym i widocznymi łącznikami., producent - Ruukki. Złącze tych paneli jest otwarte.

Stalowe kasetony elewacyjne Liberta elegant 500 z ukrytym mocowaniem.

Faliste, stalowe panele elewacyjne Design Venice S10 z otwartym mocowaniem.
Najczęściej wszystkie stalowe powłoki elewacyjne mocowane są przy pomocy śrub, mocowanie może być otwarte bez krawędzi, bezpośrednio w płycie albo z krawędziami. Można też mocować płyty ukrywając główki śrub.

Aluminiowe płyty fasadowe

Fasadowe płyty aluminiowe charakteryzują się dużą odpornością na działania atmosferyczne, są trwałe i odporne na zginanie i ściskanie. Właściwości te, tak jak i w przypadku płyt stalowych, pozwalają na uzyskanie bardziej skomplikowanych, zachylonych kształtów.

Na rynku jest dużo rodzajów płyt aluminiowych: o gładkiej powierzchni, perforowane, profilowane, pofałdowane, z krawędziami do mocowania. Powierzchnie są też różnie wykańczane, mogą być aluminiowe, aluminiowo-cynkowe, aluminiowe malowane farbami. Płyty mocowane są przy pomocy śrub albo nitów. Jednym z ciekawszych systemów jest wciskanie płyty na profil.

Fasadowe aluminiowe płyty kompozytowe

Do fasadowych płyt aluminiowych można zaliczyć też aluminiowe płyty kompozytowe. Takie płyty składają się z dwóch arkuszy wykonanych z aluminium, między którymi jest warstwa polietylenu. Powierzchnie takich płyt najczęściej pokrywane są polimerowymi farbami elewacyjnymi (PVDF). Płyty kompozytowe są nieco elastyczniejsze niż zwyczajne płyty pojedyncze, można łatwiej z nich tworzyć bardziej skomplikowane kształty. Poza tym płyty kompozytowe mają lepsze właściwości izolacji akustycznej i wibracyjnej niż płyty pojedyncze, izolacja akustyczna wynosi około 25dB. Przy takich samych warunkach odporności i mocy płyty kompozytowe są też o około 40 procent lżejsze.
Ulepszone pokrycie powierzchni wykonywane jest z użyciem nanotechnologii. Przy pomocy technologii PVDF powierzchnia na poziomie mikroskopowym staje się bardziej gładka, cząstki brudu o wiele mniej gromadzą się w szczelinach i o wiele łatwiej są zmywane wodą. Konserwacja takiej fasady wymaga o wiele mniejszego wysiłku. Znajdują one skuteczne zastosowanie w obszarach większego zanieczyszczenia, na lotniskach, przy drogach czy torach kolejowych.

Płyty elewacyjne z naturalnego kamienia

Płyty z kamienia naturalnego zazwyczaj dodają fasadzie budynku elegancji i przepychu. Przy wykorzystaniu takich płyt fasady zyskują na takich właściwościach jak odporność na uderzenia, warunki pogodowe oraz niska absorpcja wody. Rozróżnia się kilka podstawowych rodzajów takich płyt: płyty kamienne, tradycyjne o grubości 2,5 cm i płyty kompozytowe z przyklejoną naturalną kamienną płytą.

Kamienne płyty są stosunkowo ciężkie, ważą około 50-60 kg/m2, z tego względu potrzebny jest do nich mocniejszy i tym samym droższy szkielet. W drugim przypadku używa się o wiele cieńszych płyt kamiennych, cały system jest też o wiele lżejszy- około 15-20 kg/m2. Przyklejane są najczęściej na płytach aluminiowych, siatce z włókna szklanego, które jednocześnie służą do mocowania. Poza tym przy pęknięciach płyty kamiennej pozostanie ona przyklejona do powierzchni i spadając zrobi mniej szkody. Dosyć często są to płyty kompozytowe kilkuwarstwowe z warstwą izolacyjną.

Ceramiczne panele fasadowe

Płyty ceramiczne stwarzają dodatkowe możliwość dla miłośników fasad wykończonych naturalnymi materiałami. Takie płyty fasadowe są bardzo trwałe, wytrzymują wiele zimnych cykli (około 150), są odporne na warunki atmosferyczne, kwasy i zasady, dobrze zachowują kolor, są niepalne, dobrze izolują dźwięk. Podczas palenia w wysokie temperaturze (1200-1500 stopni) uzyskiwana jest bardzo ważna cecha a mianowicie niski poziom wchłaniania wody. Natomiast są one ciężkie, ważą około 30-50 kg/m2.

Kolor płyt fasadowych uzyskiwany jest nie poprzez malowanie a przez różne domieszki z gliny. W wyniku tego pyty te długo nie zmieniają koloru.

Ze względu na dużą wagę płyty ceramiczne potrzebują mocniejszego szkieletu. Do mocowań najczęściej używane są specjalne zawieszenia na różnego rodzaju hakach. Haki mogą być zarówno widoczne jak i ukryte trzymające płyty na specjalnych wpustach. Ceramiczne płyty mogą też być klejone.

Specjalna technologia płyt ceramicznych pozwala na tworzenie paneli o różnych teksturach i właściwościach. Do płyt ceramicznych można zaliczyć jeszcze bardziej jaskrawe i o lepszych właściwościach płyty klinkierowe. Niesamowicie też wyglądają ceramiczne płyty imitujące kamienny mur.

Winylowe panele elewacyjne

Winylowe panele elewacyjne (oblicówka z tworzywa sztucznego) wykonane są z polichlorku winylu (PVC). Są one odporne na działania atmosferyczne, w przeciągu 25 lat ich kolor prawie się nie zmienia. Mogą być eksploatowane w temperaturze od 50 ° C do - 50° C, co prawda podczas mrozów powłoki te stają się bardziej kruche. Trzeba też pamiętać o tym, że tańsze panele winylowe i siding są łatwopalne, podczas spalania mogą wydzielać szkodliwe substancje, w przypadku droższych paneli są one w czasie produkcji uzupełniane dodatkami które zmniejszają palność.
Najczęściej są to panele w kształcie desek, montowane pionowo albo poziomo. Winylowe panele są najczęściej wykorzystywane do wykańczania elewacji prywatnych domków z tego względu, że są tanie, łatwe w montażu i są dostępne w różnych kolorach i teksturach.

Na rynku występują też winylowe płyty fasadowe, które świetnie imitują wzór cegieł czy też kamienia.