Drewno cechuje się pewnymi przyrodzonymi właściwościami charakterystycznymi tylko dla niego. Największe praktyczne znaczenie ma jego szczególny kolor i gęstość, a także skutek wpływu wilgoci. Pewne drzewa, takie jak osika i lipa, hodują całkowicie białe drewno, inne - żółte lub czerwone, niektóre zaś nawet czarne. Koloru drewnu nadają znajdujące się w nim kwasy, smoła i barwniki. Jeszcze nie wynaleziono zwykłych przyrządów, za pomocą których można by było dokładnie zmierzyć i określić te składniki.

W przekroju promieniowym drewna niektórych drzew widnieje się charakterystyczny tylko dla niego połysk. Nadają go wyraźne promienie rdzeniowe. Właściwościami takimi cechuje się drewno niektórych twardych drzew (buku, dębu), a w szczególności klonu. Naturalny połysk drewna ma dekoracyjną wartość, nierzadko się go szuka tnąc bale w różne przekroje. Połysk powierzchni mierzy się specjalnymi przyrządami zwanymi reflektometrami i reflektoskopami.

Przekrój poprzeczny większości gatunków drewna charakteryzuje się pięknym, dekoracyjnym i wysoko cenionym wzorem, zwanym teksturą, który staje się widoczny po przecięciu wzdłuż włókien drewna, rocznego przyrostu łubu i promieni rdzenia. Teksturę czasami wyjaskrawiają również niektóre wady powstałe przy wzroście drzewa (skręcenia zdrowych gałęzi, śpiące pączki, narosty, itp.).

Drewno ma też specyficzny zapach. Wydzielają go oleje eteryczne, smoła i kwasy. Mocno pachnie świeżo ścięte drewno, zapach natomiast schnącego - zmniejsza się. Ostrawy zapach niektórych gatunków drewna może być wadą, jeżeli produkuje się z niego opakowania dla przechowywania i transportowania produktów żywnościowych.

Kolor, połysk, tekstura i zapach drewna są najważniejszymi oznakami na podstawie których rozróżnia się drzewa.

Bardzo ważną właściwością drewna jest zbieranie i łatwe oddawanie wody. Znajdującą się ilość wody ocenia się wskaźnikiem wilgoci. Oblicza się go jako wyrażony w procentach stosunek znajdującej się w drewnie wody do wagi samego drewna. Jeżeli procent ten oblicza się od całkowicie suchego drewna, to wilgoć nazywa się całkowitą wilgocią, jeżeli natomiast od wagi drewna wilgotnego (jeszcze nie suszonego) - względną wilgocią drewna.

Woda w drewnie zapełnia wszystkie naczynia, przestrzeń międzykomórkową, puste miejsca komórek, wsiąka też w ich ścianki. Ta część wody, która znajduje się w ściankach komórek nosi nazwę wody higroskopijnej albo wilgoci higroskopijnej, pozostała zaś, która wypełnia komórki i przestrzeń między nimi - kapilarną, wolną wodą lub wilgocią. Wody higroskopijnej w drewnie stanowią około 30%. Ilość wody wolnej jest bardzo różna i zależy przede wszystkim od rodzaju drewna, miejsca wzrostu i warunków klimatycznych.

Normy większości materiałów i wyrobów reglamentują największą dozwoloną ilość wilgoci. Świeżo ścięte drewno zawsze bywa wilgotniejsze, niżeli tego wymagają normy, dlatego w czasie produkcji jest poddawane suszeniu, po czym przechowywane w suchym miejscu.

Wilgoć drewna można ustalić po sprawdzeniu jego wagi. W tym celu suszy się i periodycznie waży probówki drewna. Jest to dokładny, jednak długotrwały sposób. Szybciej i prościej wilgoć można ustalić z pomocą specjalnych elektrycznych mierników. Złą właściwością drewna jest zbytnia suchość i nabrzęknięcie. Schnące drewno ściąga się, zmniejszają się jego parametry i objętość. Takie zmniejszanie się parametrów i objętości nosi nazwę zbytniej suchości. Nie zawsze daje się ją zauważyć i powstaje tylko po wyparowaniu wody higroskopijnej, gdy wilgotność jest mniejsza o 30%. Największe schnięcie zachodzi w kierunku stycznym, mniejsze - w promieniowym, małe lub wcale niezauważalne - wzdłuż włókien.

Nasiąkając wilgocią (wodą) suche drewno zwiększa swe parametry i objętość. Ta, przeciwna zbytecznemu schnięciu, właściwość nazywa się nabrzęknięciem. Nabrzęknięcie odbywa się nie w ciągu całego okresu nasiąkania, lecz do momentu napełnienia komórek, czyli do chwili osiągnięcia 30% wilgotności.

Ujemną właściwością drewna jest jego pękanie i skręcanie się. W procesie schnięcia wilgoć po pierwsze wyparowuje z powierzchni i warstw zewnętrznych i tylko potem z głębszych wewnętrznych warstw. Zewnętrzne warstwy drewna zaczynają się ściągać, wewnętrzne z kolei z powodu większej wilgotności sprzeciwiąją się ściąganiu. Z powodu niejednakowej wymiany objętości różnych warstw, wewnętrzne napięcie drewna przewyższa granice swej siły i drewno pęka. Początkowo pęka powierzchnia, następnie zaś środek.

Wypaczanie też jest defektem, który powstaje przy schnięciu lub nasiąkaniu wilgocią. Wypaczanie może być podłużne i poprzeczne. Podłużne wykazuje się dwoma sposobami: suchy równy dyl przyjmuje formę łuku lub płaska deska skręca się w spiralę i przyjmuje formę śmigła. Podłużne wypaczanie w formę łuku jest powodowane niejednakowym schnięciem różnych warstw drewna, podłużne skręcone zaś - różnymi odchyleniami włókien drewna od osi podłużnej. Wypaczanie poprzeczne zmienia formę poprzecznego przekroju drewna. Dyle o kwadratowym przekroju poprzecznym stają się dylami o prostokątnym lub rombowym przekroju, płaska zaś deska wgniata się.

Drewno cechuje się kilkoma charakterystycznymi tylko dla niego właściwościami technologicznymi. Dobrze się łamie wzdłuż włókien, dobrze trzyma metalowe złącza, daje się schylać i jest odporne na znaszanie. W drewnie świetnie się trzymają wkręty. Posiadają one większą od gwoździ powierzchnię sczepiania się z drewnem i nie ścinają włókienek.

Drewno ocenia się również według szerokości rocznego słoju. Zawsze lepsze jest ono o węższych słojach i te, które rosło w strefach o chłodniejszym klimacie. Szerokość słoju mierzy się ich liczbą na 1cm². Każdy rodzaj drzew charakteryzuje się swą optymalną liczbą słojów. U sosen waha się ona od 3 do 25, u świerków - 3-20, u dębów nie więcej niż 12, u jesionu zaś tylko do 9.

Najbardziej uogólniającą właściwością drewna jest jego gęstość. Popytem cieszy się drewno o większej gęstości. Jest ono bardziej odporne na zginanie, tarcie i pękanie. Niejednakowe właściwości ma też drewno wzięte z różnych części pnia. W górnej części jest ono gorsze. Właściwości drewna dębu i jesionu pogarszają się w kierunku od rdzenia do powierzchni, brzozy, osiki i lipy natomiast odwrotnie - od kory ku rdzeniowi.

Drewno czasami posiada niedobrą budowę, jest zniszczone przez owady, pasożyty, grzybki, niewłaściwe przechowywanie lub obrabianie. Wszystkie te naruszenia lub odchylenia, pogarszające jego właściwości, nazywa się wadami. Najważniejszą grupą wad jest gałęzistość, pękanie, niedobra struktura, zniszczenia spowodowane przez grzybki i owady.

Gałęzie są najczęściej bardzo widoczną wadą. Mają one różną wielkość, są zdrowe i mocno zrośnięte, spróchniałe, pojedyncze lub grupowe. W jeden sposób dają się widzieć, nazywają i oceniają w drewnie okrągłym, w inny zaś - w ciętym. W pierwszym wypadku różnorodność gałęzi jest mniejsza, są one otwarte, widoczne na powierzchni sortymentu i obrośnięte - niewidoczne. Gałęzie otwarte często są zdrowe, czyli takie, w których nie zauważa się oznak próchnienia, lub też spróchniałe. Za próchniejącą uważa się gałąź, której mniej niż trzecia część powierzchni jest skażona przez miękką próchnicę. Jeżeli próchniejąca jest więcej niż trzecia część gałęzi, nazywa się ją spróchniałą. Gałąź, której drewno stało się już brązową lub pstrą masą dającą się łatwo ścierać w proszek, nosi nazwę tytoniowej.

Ze względu na miejsce wzrostu i kształt przekroju, gałęzie drewna ciętego noszą nazwę: bocznych, krawędziowych, brzegowych, okrągłych, owalnych, podłużnych, dłoniowych, nicianych i grupowych.

Dla każdej produkcji z drewna ustala się dozwoloną liczbę gałęzi i ich maksymalną średnicę. Jakość wyrobu pogarszają tylko gałęzie o wielkiej średnicy. Małe, dojrzałe (o średnicy do 5 mm) gałęzie nie są uwzględniane, ponieważ ich wpływ na jakość drewna jest nieistotny.

Bardzo ważną wadą są pęknięcia - powstałe w rosnącym drzewie lub ściętym schnącym drewnie podłużne wypukłości. W drzewie rosnącym często się pojawiają tzw. pęknięcia promieniowe, pierścieniowe, powstałe w wyniku mrozu lub błyskawicy. Staje się to z powodu napięć wewnętrznych w pnie, nagłej zmiany temperatury lub błyskawicy. Promieniowe pęknięcia rozwierają się w kierunku promieniowym i tylko przez centrum pnia. Takie pęknięcia, rozpoczynające się od grubej części pnia, w odziomku, mogą dosięgać pierwszych gałęzi i być dobrze widoczne w łodydze i na końcu sortymentu. Pęknięcia promieniowe dzielą się na proste i skomplikowane. Pęknięcia proste są rozmieszczone na jednej powierzchni, skomplikowane zaś - są to złączenia pod różnym kątem kilku prostych pęknięć.

Pęknięcia pierścieniowe rozciągają się w kierunku rocznych słojów i najczęściej występują w odziomkowej części pnia, gdzie się złączają szerokie i wąskie roczne słoje, a w końcu łodygi i sortymentu wyglądają jako dłuższe i krótsze łuki.

Pęknięcia mrozowe powstają z powodu silnego mrozu. Są one również promieniowe, wychodzące już w górną część pnia, gdzie są wyraźnie widoczne jako narośle o walcowatym kształcie.

W korze ciętego drewna podczas suszenia powstają pęknięcia o różnorodnej formie. Te krótkie, zewnętrzne, promieniowe pęknięcia (do 1m długości) powstają z powodu niejednakowego wysychania w różnych miejscach przekroju poprzecznego sortymentu drewna, z powodu istniejących przed tym większych lub mniejszych napięć.

Rosnące lub już ścięte drewno czasami jest niszczone przez różne owady. Ich gąsienice zwane kornikami wygryzają włazy w korze, pod korą i w drewnie. W zniszczonej przez korniki powierzchni sortymentów zostają wyraźne, okrągłe lub owalne otworki i rowki.