Europejczycy i Amerykanie mają odmienne poglądy na jeden z największych skarbów życiowych - dom. Dla pierwszych jest to dobytek całego życia, często przechodzący dzieciom i wnukom, dla drugich zaś - mało-perspektywiczna wartość. Najczęściej różni się też sama technologia budowy domu: w Europie najczęściej stawiane są domy murowane, w Ameryce z kolei - drewniane szkielety. Czym one się różnią, jakie mają plusy i minusy? Chcąc znaleźć odpowiedź, porównajmy zalety i wady obu technologii.

W Kanadzie i Stanach Zjednoczonych większość domów jest budowana w technologii lekkiego drewnianego szkieletu (wood frame). Tym czasem w Europie Środkowej, również w Polsce, dominują domy murowane z cegieł czy bloczków. Nawet we wsi stare domy zamienia się na murowane.

Dlaczego jest tak, że w bogatych Stanach i Kanadzie ludzie żyją w drewnianych domach, które nam - w większości zwolennikom budowli murowanych - wydają się niezbyt solidne. Czy taką opinię mają szanse zmienić domy drewniane, budowane w tak zwanej amerykańskiej albo kanadyjskiej technologii, która, trzeba przyznać, chyba już od dziesięciolecia toruje sobie drogę w Europie?

Wszystko zależy od tego, jak zostaną ocenione te pierwsze postawione domy, ponieważ początki zawsze bywają trudne - obok udanych budowli nie jest ciężko znaleźć tylko bańki mydlane reklamowego hałasu.

Nie wspominając o właściwościach technicznych i poziomie wykonania prac, miejmy na uwadze, że w Kanadzie i USA pojęcie „dom" ma inne konotacje niż u nas. I tu - w Europie, i tam - w Ameryce, dom, oczywiście, ma to samo przeznaczenie; jednak tam, dom jest w czymś podobny do samochodu - często się go zmienia, gdy np. rodzinie zaczyna się lepiej powodzić albo w oddalonym o kilkaset mil mieście któryś z małżonków znajduje lepszą pracę.

Europejczycy, a wśród nich również Polacy, nie są tak mobilną społecznością. Dom w naszej szerokości jest najczęściej gniazdem rodzinnym dla przynajmniej kilku pokoleń, dlatego technologia lekkiego szkieletu drewnianego jeszcze długo nie zacznie dominować w krajobrazie polskiego budownictwa mieszkalnego. Nie oznacza to oczywiście, że nie powstanie u nas coraz więcej takich domów. Takie domy mają jedną niezaprzeczalną zaletę: można je zbudować bardzo szybko i to może stać się najważniejszym argumentem np. dla tych, którzy budują dom po sprzedaniu swojego mieszkania.

Należy również zaznaczyć, że wbrew dominującej opinii, pod względem wytrzymałości, właściwie postawione i eksploatowane domy drewniane nie ustępują murowanym. Prasa amerykańska przedstawiła „historię jednego domu": Amerykanin mieszkający niedaleko Nowego Yorku w 1949 r. postawił szkieletowy dom. W tych czasach takie domy nie były ocieplane. Inny właściciel tego samego domu w latach siedemdziesiątych ocieplił go i wyłożył płytami winylowymi (sidingiem). Pierwszy właściciel odkupił dom pod koniec lat osiemdziesiątych, garaż zamienił w dodatkową sypialnię i garderobę, a po zamontowaniu okien dachowych - urządził poddasze. Zmienił również instalację grzewczą. Dom stał się jak nowy. Takich odnowionych domów są w tej okolicy dziesiątki.

Czasami obawiamy się, że budowa drewnianych domów nie jest ekologiczna, ponieważ zwiększa wycinanie lasów. Należałoby zaznaczyć, że do urządzenia poddasza w domu murowanym potrzeba nie mniej drewna niż na postawienie całego drewnianego domu w technologii szkieletowej. Zatem fakty burzą wspomniany mit.

Zalety i wady technologii murowanych i lekkich drewnianych szkieletów

Podczas porównywania ważne jest obliczenie, nie ile możemy zaoszczędzić, lecz ile stracić.

Domy murowane

ZALETY

Mocna konstrukcja. Pozostaje odporna nawet przy nieodpowiednim użytkowaniu domu, np. w przypadku zalania na skutek pęknięcia instalacji, w przypadku nieuporządkowanych rur ściekowych itp.

Odporność na ogień. Taki wniosek nasuwa się uwzględniając niepalność podstawowych materiałów konstrukcyjnych (z wyjątkiem drewnianych poddaszy). Jednak nie trzeba z tego wnioskować, że domy drewniane są łatwopalne. Jeśli mowa o bezpieczeństwie (zagrożenie pożarowe), to odporność na ogień domów drewnianych, postawionych w technologii szkieletowej, jest podobna do domów murowanych: i w jednych, i w drugich jednakowo łatwo pali się w pierwszej kolejności ich wyposażenie i dobytek gospodarzy. W amerykańskich i kanadyjskich domach drewniany szkielet zabezpieczony jest płytami kartonowo - gipsowymi, a kolumny i belki wyłożone wełną mineralną. Jednak na skutek długotrwałego oddziaływania ognia drewno zaczyna w końcu się żarzyć, a murowana ściana - nie, jednak ona również traci odporność w wielogodzinnym pożarze.

Duża szerokość stropu. W domach murowanych dominują stropy do szerokości 6 metrów, jednak coraz częściej wykorzystuje się częściowo zmontowany strop, którym można przekryć pomieszczenia o szerokości do 7.2 - 7.8 m i więcej.

Duża akumulacja ciepła. Rozgrzany mur i strop w danym stopniu utrzymują stałą temperaturę również po wyłączeniu ogrzewania albo przy nagłym spadku temperatury na zewnątrz.

Łatwo dostępne główne materiały budowlane. Mając na wadze dużą popularność tych materiałów w Europie Środkowej, jak również w Polsce, istnieje sporo dużych sklepów i magazynów sprzedających podstawowe materiały budowlane.

Duże rozpowszechnienie. Na naszym kontynencie technologia murowana jest wykorzystywana od wieków, dlatego często nazywa się ją tradycyjną. Popularność tej technologii pozwala prawie każdemu mężczyźnie uważać, że będzie on w stanie wymurować ścianę, wybetonować fundamenty czy strop.

Możliwość „rozciągnięcia" czasu budowy o kilka albo o kilkanaście lat. Ta cecha, jeśli uważać ją za zaletę, związana jest z dominującą w Europie Środkowej praktyką długotrwałej budowy, która była związana z „oszczędnym" finansowaniem i nieefektywnym systemem podatkowym.

WADY

Stosunkowo długi czas budowy: od 6 do 12 miesięcy, a często i dłużej. Oczywiście, odpowiednio organizując budowę, murowany dom można postawić i w ciągu trzech miesięcy. Jednak mając na uwadze wilgotność technologii - prace murarskie, betonowanie, tynkowanie itp., nie jest możliwe zamieszkać w takim domu wcześniej niż po pół roku od początku budowy, chyba że postanowilibyście budynek osuszyć za pomocą dmuchaw, jednak niższy to samą budowlę i... pustoszy kieszeń właściciela.

Duży ciężar domu. Do budowy murowanego domu używa się ciężkich materiałów; wpływa to na dosyć drogi ich transport do miejsca budowy, jak również wymaga mocnych mechanizmów podnoszących w miejscu budowy.

Grube wewnętrzne ściany domu. Chcąc osiągnąć dobrą izolację cieplną, minimalna grubość ścian używając materiałów jednego rodzaju i wielowarstwowych, składających się z konstrukcji nośnej i warstwy izolacyjnej - sięga 36 - 38 cm, a wewnętrznych ścian z dodatkową warstwą wykończenia murowanego - do 50 cm.

Ciężko wymurować ściany zewnętrzne bez miejsc słabszej izolacji cieplnej (mostki cieplne), przez które ciepło łatwo ucieka z domu (np. w ścianach w miejscach mocowania stropu).

Konieczność osuszania domu. W związku z wilgocią technologii, która pojawia się na skutek prac murarskich, tynkarskich i betonowania, nie od razu można zacząć prace końcowe, a jeśli takie prace będą wykonywane nie odczekawszy technologicznie ustalonego czasu, ich jakość będzie gorsza.

Mylne przekonanie o łatwości budowy. Często ludzie, po przepracowaniu roku jako pomocnicy murarza, już w następnych latach otwierają własną firmę budowlaną. Oczywiście, wyniki bywają żałosne. Na szczęście, wiedza inwestorów, a przede wszystkim - konkurencja na rynku eliminuje takich budowlańców-samouków.

Duża chłonność nakładów pracy i materiałów. Technologia murarska wymaga (już nawet pod względem wagi) dużej ilości materiałów, i choćby z tego powodu jest droga. O tym, że jest szeroko rozpowszechniona, przesądza sytuacja na rynku pracy, duża dostępność materiałów i ograniczona liczba inwestorów.

Sezonowość głównych prac budowlanych. Prace murarskie, betonowanie i tynkowanie można praktycznie wykonywać tylko mając gwarancję, że w okresie ich realizacji temperatura nie spadnie poniżej 5 stopni.

Trudności rekonstrukcji i modernizacji. Zmiana funkcji budynku albo modernizacja instalacji są zazwyczaj związane ze skomplikowanymi pracami burzenia, które wymagają dużego nakładu pracy, a tym samym są drogie, poza tym przez dłuższy czas nie pozwalają na normalne zamieszkiwanie domu.

Drewniane domy szkieletowe

ZALETY

Krótki czas budowy - około trzech miesięcy (chociaż można i szybciej). Teoretycznie drewniane domy szkieletowe powinny być tańsze od murowanych, jednak nie zawsze tak jest.

Wyjątkowo dobra izolacja cieplna domu, analogiczną ciężko osiągnąć za pomocą jakiejkolwiek innej technologii (ściana całą swoją grubością jest izolatorem ciepła, tak samo jak dach).

Niewielka waga domu - dlatego tańsze są fundamenty domu, mniej również kosztuje dowóz materiałów i podnoszenie ich podczas budowy.

Sucha technologia. Budowanie konstrukcji domu - to nie co innego, jak montaż elementów, które są łączone za pomocą gwoździ i metalowych złączy, prace te nie wymagają żadnych przerw technologicznych, co oczywiście, skraca czas budowli.

Możliwość budowania domu również zimą. Z wyjątkiem fundamentów, drewniany dom nie wymaga żadnych mokrych prac - betonowania, murowania, które należy wykonywać tylko w temperaturze powyżej 0.

Łatwość w przebudowie i modernizacji. Technologia ta szczególnie pasuje w przypadku, gdy na początku planujemy budowę niewielkiego domu, a dopiero później go rozbudowę. Również bez żadnych większych problemów instalację domu szkieletowego można zamienić na bardziej zmodernizowaną.

Niewielka szerokość ścian wewnętrznych, z powodu tego drewniane domy o tych samych wymiarach zewnętrznych co murowane mają większą powierzchnię użytkową. Na przykład, jednopiętrowy drewniany dom o powierzchni całkowitej 100 m kw ma o 10-12 m większą powierzchnię wewnętrzną niż dom murowany o tej samej powierzchni.

WADY

Ograniczona szerokość stropów (do 4,5 m) - to w pewnym sensie (bez użycia podnośników) ogranicza wielkość pomieszczeń.

Mała inercja ciepła - po włączeniu ogrzewania, dom szybko się nagrzewa, lecz tym samym - po wyłączeniu - równie szybko się ochładza, co jest bardzo ważne w naszej strefie klimatycznej.

Mało rozpowszechniona technologia. To znacząca wada, ponieważ taki sposób budowy wymaga bardzo dobrej znajomości podstaw technologii, dlatego jeszcze niewiele firm potrafi jakościowo pracować z tym systemem.

„Cienka" technologia, wymagająca wyjątkowej uwagi i kultury technicznej nie tylko od budowlańców, lecz również od użytkowników domu. Technologia ta nie jest odporna na „głupotę", ponieważ, np. kolumnę czy strop domu można przeciąć za pomocą zwykłej piły.

Problemy z nabyciem odpowiedniego drewna. Elementy, z których montuje się konstrukcję domu, muszą być - tak jak w Ameryce - wysuszone sposobem przemysłowym, poza tym, mieć równe powierzchnie i zaokrąglone krawędzie. Takie drewno w Europie Środkowej można znaleźć, jednak w związku z jego wysoką ceną, większość firm budowlanych używa tańszego i o wiele mniej jakościowego.

Drewniane konstrukcje są słabo zabezpieczone. W Kanadzie i USA w takich konstrukcjach wykorzystywane jest tylko drewno wysuszone sposobem przemysłowym, dlatego nie wymaga ono dodatkowej impregnacji (pleśń i owady niszczy się podczas suszenia). Wyjątek stanowią stropy przykrywające piwnice, które impregnowane są metodą ucisku, ponieważ położone na stropie, są najbardziej narażone na kontakt z wilgocią. Niestety, w Europie Środkowej, chociaż wymagają tego regulaminy, konstrukcje drewniane zwykle nie są zabezpieczone chemicznie od biodegradacji albo są impregnowane tylko pokrywając powierzchnię postawionej konstrukcji specjalnymi roztworami.

Brak koordynacji wielkości. Na przykład w Polsce, uwzględniając rozmiar fabryczny wełny mineralnej, najlepiej byłoby, gdyby między kolumnami były 50 centymetrowy odstępy, jednak uwzględniając wielkość płyt kartonowo-gipsowych, zmniejsza się on do 40 albo zaledwie 30 cm. Taki brak koordynacji zwiększa nakład pracy na odpowiednie połączenie elementów konstrukcyjnych, zwiększa również zakres odpadów. W Kanadzie i USA, gdzie szkieletowa technologia jest rozwijana i ulepszana przez dziesięciolecia, taka koordynacja jest oczywista - tam wszystko do wszystkiego pasuje.

^{Opracował Aidas Kražantis}