Schody wewnętrzne łączące kondygnacje w domach kilku poziomowych (np. w tak popularnych teraz projektach z poddaszem użytkowym) to często używany przez domowników szlak komunikacyjny. Od tego, w jaki sposób zostały zaprojektowane i wykonane zależy, czy będzie to szlak bezpieczny i wygodny. Nie bez znaczenia pozostaje także estetyka schodów, szczególnie od czasu, kiedy z ukrytej klatki schodowej zawędrowały one na salony.

Inwestor nie zawsze musi uczestniczyć w projektowaniu schodów - w nowopowstających budynkach, w których zakłada się zagospodarowanie co najmniej dwóch kondygnacji, schody są zaprojektowane przez architekta, szczegółowo wrysowane w plan. Miejsca na pomysłowość inwestora nie zostawiają szczególnie projekty typowe, w których narzucony przez autora projektu jest zarówno kształt schodów, ich wymiary, jak i materiał z jakiego mogą być wykonane.

Inaczej jest w przypadku adaptacji projektów lub projektów indywidualnych, w których to inwestor ma wpływ na stosowane w nich rozwiązania.
Wykonanie projektu schodów może pozostawić architektowi, korzystając z możliwości dialogu, przekazując mu swoje wyobrażenia na temat ich wyglądu - kształtu, użytych materiałów. Może również zdecydować się na zakup schodów gotowych, wybierając z oferty firmy produkującej tego typu schody rodzaj konstrukcji, stopnie i balustrady. Parametry schodów dopasowywane są do miejsca, w którym mają się znajdować, na podstawie wykonywanych przez firmę pomiarów wnętrza.Inwestor, który chce czynnie uczestniczyć w tworzeniu projektu będzie musiał podjąć kilka istotnych decyzji dotyczących schodów...

Schody stałe, wpisane w projekt czy schody samonośne?

Podstawowa decyzja dotyczy wyboru rodzaju schodów - w budownictwie jednorodzinnym możliwe jest wykonywanie schodów stałych lub samonośnych.
Schody stałe są elementem konstrukcji budynku szczegółowo wpisanym w projekt. Wykonywane są już w trakcie wznoszenia domu, co ułatwia komunikację między kondygnacjami w trakcie robót budowlanych. Materiałem używanym do budowy schodów stałych jest najczęściej żelbeton. Niewątpliwą zaletą takich schodów jest trwałość, a przede wszystkim ognioodporność. Na popularność wśród inwestorów zasłużyły sobie również tym, że ich wykonanie jest stosunkowo tanie.

Żelbetowe konstrukcje wymagają wykończenia powierzchni. Schody można obłożyć drewnem, kamieniem, płytkami ceramicznymi czy zwykłą wykładziną dywanową. Ciekawe efekty wizualne można uzyskać malując beton fa rbą. Istotne jest, aby użyte do wykończenia materiały były odpowiednio trwałe (twarde gatunki drewna, płytki o wyższej klasie ścieralności), ale także bezpieczne. Dlatego np. w przypadku stopni z kamienia polerowanego warto zastosować przyklejaną wzdłuż krawędzi taśmę antypoślizgową lub pomalować je preparatem antypoślizgowym.

Alternatywą dla schodów stałych są schody samonośne, które mogą być projektowane i montowane już po zakończeniu budowy. Umożliwia to dopasowanie schodów do każdego miejsca - i takiego, które było przewidziane wcześniej na schody w projekcie, ale także takiego, w którym nie były one zaplanowane (np. łącząc zaadaptowane na cele mieszkalne poddasze z częścią mieszkalną). Przed zaprojektowaniem schodów samonośnych konieczne jest wykonanie dokładnych pomiarów - należy zmierzyć miejsce, w którym mają się one znajdować, wysokość kondygnacji, grubość stropu (z uwzględnieniem warstw wykończeniowych podłóg). Na podstawie otrzymanych wymiarów określa się parametry konkretnego modelu schodów.
Konstrukcje schodów samonośnych wykonywane są najczęściej z drewna albo ze stali. Stopnie, to cała gama materiałów - od tradycyjnego drewna, przez kamień, szkło hartowane, tworzywa sztuczne po blachę gładką czy perforowaną.
Olbrzymi wybór schodów samonośnych można odnaleźć w firmach produkujących schody gotowe.

Kształt schodów...
Istotną decyzją jest także wybór kształtu schodów. Akurat ta decyzja dość często uwarunkowywana jest ilością miejsca przeznaczonego na schody - niektóre modele pozwalają zaoszczędzić cenną przestrzeń, inne z kolei wymagają naprawdę dużej powierzchni.
Schody jednobiegowe to najprostsza z konstrukcji. Mają tylko jeden bieg, którego kierunek nie zmienia się. Ze względu na to, że w ymagają dużej ilości miejsca, są obecnie rzadko spotykane w budownictwie jednorodzinnym.
W schodach wielobiegowych łamanych rozdzielone spocznikami biegi zmieniają kierunek wchodzenia. Stopnie w schodach wielobiegowych łamanych są zawsze prostokątne.
Schody zabiegowe pozwalają na zmianę kierunku ruchu, ale nie mają spocznika, a w miejscu łamania schodów stopnie mają zmienną szerokość.
Niewątpliwie efektowne są schody wachlarzowe - o kształcie koła lub wielokąta, z „duszą pośrodku". Ten model w ymaga jednak nie tylko dużej powierzchni, ale także przestrzeni, w której w pełni widoczne byłyby jego walory.
W miejscach, w których wymagana jest oszczędność przestrzeni, doskonale sprawdzają się schody kręte - o kształcie koła, ze stopniami zamocowanymi w słupie nośnym.

W jakim stylu?
Styl schodów, ich „wygląd zewnętrzny" zależy już tylko od gustu inwestora. A co wpływa na styl? Wydawać by się mogło, że o końcowym wyglądzie decydują tylko materiały użyte do budowy schodów - oczywiście mają one olbrzymie znaczenie, jednakże duży wpływ na wygląd schodów ma też ich kształt (kształty schodów zostały opisane powyżej). Same w sobie ozdobniejsze, ciekawsze wydają się np. schody kręte czy wachlarzowe niż proste jed nobiegowe. Istotny dla wyglądu jest także rodzaj konstrukcji. Np. w schodach policzkowych belki policzkowe na których podpiera siębieg mogą stanowić dominujący element dekoracyjny. Niezwykle efektownie wyglądają policzki z drewna giętego, używane do budowy schodów krętych czy wachlarzowych. Z kolei konstrukcja schodów wspornikowych, w których bieg opiera się tylko z jednej strony na ścianie, może stać się doskonałym rozwiązaniem do pomieszczeń o bardzo współczesnej stylistyce. Wręcz futurystyczne wrażenie mogą sprawiać schody, w których wsparte o ścianę ażurowe stopnie jakby unosiły się w powietrzu.
Ostateczny wpływ na stylistykę schodów ma balustrada. Może ona stać się elementem wizualnie dominującym w całej konstrukcji lub stanowić bardzo dyskretne, prawie niewidoczne zabezpieczenie schodów.
Wybór materiałów wykorzystywanych do produkcji balustrad, a także różne możliwości ich kształtowania są naprawdę ogromne.
Piękne balustrady powstają przy wykorzystaniu drewna - różnorodność obróbki tego materiału zezwala na nieograniczone kształtowanie ich charakteru. Drewniane części balustrad mogą być gięte, tłoczone, rzeźbione. Mogą tworzyć balustrady zarówno o tradycyjnym, ale także całkiem współczesnym stylu.
Bardzo popularne są także balustrady wykonywane z materiałów takich jak metal, szkło, które doskonale sprawdzają się w tak modnych ostatnio wnętrzach minimalistycznych.

Trochę o przepisach...
Wszystkie schody projektowane dla budynków jednorodzinnych muszą odpowiadać wymogom,
gwarantującym bezpieczeństwo użytkowania. Dlatego zamawiając schody u architekta lub decydując się na zakup schodów gotowych, warto sprawdzić czy gotowy projekt jest zgodny z polskimi przepisami.

A zgodnie z nimi:

* maksymalna ilość stopni w biegu nie może wynosić więcej niż siedemnaście (w typowych projektach domów jednorodzinnych na połączenie dwóch kondygnacji zazwyczaj wystarcza 12-15 stopni). Biegi o większej ilości stopni należy rozdzielić spocznikiem.

* szerokość biegu i spocznika nie może być mniejsza niż 80 cm.

* wszystkie stopnie w biegu muszą mieć taką samą wysokość (projektując schody, szczególnie stopień pierwszy i ostatni, należy brać pod uwagę grubość wykończonych posadzek).

* maksymalna wysokość stopnia w budynkach mieszkalnych nie powinna przekraczać 19 cm.

* szerokość stopni powinna wynikać z warunku określonego wzorem 2h+s= 60-65 cm, gdzie h - oznacza wysokość stopnia, a s - jego szerokość.

* szerokość stopnia zabiegowego oraz stopnia schodów wachlarzowych w odległości 40 cm od poręczy balustrady powinna w ynosić co najmniej 25 cm.

* minimalna wysokość balustrady wynosi 90 cm.

...i trochę o wygodzie.
Normy budowlane określają wymiary skrajne, dopuszczalne minimum czy maksimum wysokości czy szerokości. Wartości skrajne zapewniają bezpieczeństwo użytkowania schodów, ale niekoniecznie wygodę. Przyjmując odpowiednie wymiary, oczywiście w ramach obowiązujących norm, można zaprojektować schody mniej lub bardziej wygodne. Komfortowe użytkowanie zapewnią schody, które w biegu mają tylko dwanaście stopni, każdy o wysokości 15-16 cm. Im większa jest szerokość biegu, tym swobodniej można się po nim poruszać (bieg o szerokości 125 cm umożliwia swobodne przejście dwóm osobom). Wygodę, ale również bezpieczeństwo zapewni stosowanie do wykończenia stopni materiałów uniemożliwiających poślizg.

^{Źródło: Pomysł na dom}

^{fot. Grot}